Ατοπική δερματίτιδα στα παιδιά, πώς θα την αντιμετωπίσετε;

Η ατοπική δερματίτιδα είναι μια χρόνια δερματική κατάσταση. Προκαλεί ξηρό δέρμα με κύριο σύμπτωμα τον κνησμό (φαγούρα) και την ερυθρότητα. Είναι μια κοινή κατάσταση σε μωρά και παιδιά. Η επίπτωση της νόσου είναι σημαντική κυρίως γιατί ο κνησμός είναι βασανιστικός, η ποιότητα ζωής είναι μειωμένη και ο ύπνος επηρεάζεται. Δεν είναι μεταδοτική ασθένεια.

Συνήθως η ατοπική δερματίτιδα εμφανίζεται όταν είναι κάποιος παιδί, κάτω των 5 ετών και συχνά η πρώτη φορά είναι μεταξύ 3 και 6 μηνών. Το δέρμα των μικρών παιδιών, και ειδικά των μωρών, είναι πιο ευαίσθητο στις περιβαλλοντικές συνθήκες οι οποίες μπορούν να πυροδοτήσουν την ατοπική δερματίτιδα. Ωστόσο, αν και σπανίως, η ασθένεια μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία.

Η ατοπική δερματίτιδα αναφέρεται συχνά ως ατοπικό έκζεμα -είναι δηλαδή μια μορφή εκζέματος. Ο όρος έκζεμα χρησιμοποιείται για να περιγράψει βλάβες στην ανώτερη στιβάδα του δέρματος όπως είναι η ερυθρότητα, η ξηρότητα, η απολέπιση και κάποιο εξάνθημα. Η λέξη «ατοπικός» ή «ατοπία» αναφέρεται σε παθήσεις που προκαλούνται από αλλεργικές αντιδράσεις. Στην περίπτωση της ατοπικής δερματίτιδας, η εξέταση αίματος δείχνει συνήθως αυξημένο αριθμό ηωσινοφίλων -θεωρείται δερματοπάθεια αλλεργικής αιτιολογίας.

Στις ΗΠΑ η συχνότητα της νόσου είναι περίπου 10%, τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά. Η εξέλιξή της είναι πιο σοβαρή και επίμονη όταν εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή. Τα περισσότερα παιδιά με ατοπικό έκζεμα βελτιώνονται καθώς μεγαλώνουν (το 75% είναι χωρίς βλάβες κατά την εφηβεία τους). Στην Ελλάδα, η ατοπική δερματίτιδα υποχωρεί σε μεγάλο ποσοστό των παιδιών μετά την ηλικία των 3-4 ετών.

Tα αίτια 

Η ακριβής αιτία της νόσου είναι άγνωστη. Δημιουργείται φλεγμονή που προκύπτει από την παρουσία πάρα πολλών φλεγμονωδών κυττάρων στο δέρμα. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι τα άτομα που εκδηλώνουν τη νόσο έχουν μειωμένο φραγμό δέρματος και, ως συνέπεια, ξηρότερο δέρμα. Το δέρμα στην ατοπική δερματίτιδα είναι πιο επιρρεπές στην απώλεια νερού και την είσοδο ερεθιστικών χημικών ουσιών του περιβάλλοντος. Αυτά φαίνεται να οδηγούν σε φαγούρα και κοκκίνισμα του δέρματος.

Παίζουν ρόλο τα γονίδια (το δερματικό πρόβλημα κληρονομείται από τους γονείς), το ανοσοποιητικό σύστημα (όταν το ανοσοποιητικό δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως μπορεί να σχετίζεται με δερματίτιδα) και οι εξωτερικοί παράγοντες (καιρός, θερμοκρασία, χρήση ζεστού νερού, χρήση σαπουνιού κλπ). Ένα παιδί έχει περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει ατοπική δερματίτιδα εάν υπάρχουν και άλλα μέλη της οικογένειας με τη νόσο και εάν έχει αλλεργίες (σε γύρη, κατοικίδια ζώα κλπ.).

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Όλοι οι τύποι εκζέματος προκαλούν φαγούρα και ερυθρότητα αλλά η ατοπική δερματίτιδα είναι ο πιο σοβαρός και χρόνιος τύπος. Τα συμπτώματα ποικίλλουν ευρέως από άτομο σε άτομο και περιλαμβάνουν:

• Κνησμό, ο οποίος μπορεί να είναι σοβαρός, ιδιαίτερα τη νύχτα.
• Κόκκινες, καφέ και γκρι κηλίδες, ιδιαίτερα στα χέρια, τα πόδια, τους αστραγάλους, τους καρπούς, το λαιμό, το στήθος, τα βλέφαρα, το εσωτερικό της κλείδωσης των αγκώνων και των γονάτων. 
• Εξάνθημα το οποίο γίνεται πιο έντονο με το ξύσιμο.
• Τραχύ, ραγισμένο, ξηρό δέρμα.
• Ευαίσθητο, οιδηματώδες δέρμα λόγω του ξυσίματος.

Στα βρέφη και τα μικρά παιδιά, η ατοπική δερματίτιδα συνήθως ξεκινάει στο πρόσωπο ή τους αγκώνες και τα γόνατα, σημεία του σώματος που είναι εύκολο να γρατζουνίσουν, να ξύσουν και να τρίψουν. Στα μεγαλύτερα παιδιά, εμφανίζεται στις πτυχές των αγκώνων, των χεριών ή των γονάτων. Εξανθήματα ή ερυθρότητα πίσω από τα αυτιά ενός παιδιού, στα πόδια ή στο τριχωτό της κεφαλής, μπορεί επίσης να αποτελούν ένδειξη ατοπικής δερματίτιδας.

Τα βρέφη με αυτά τα συμπτώματα μπορεί να έχουν πρόβλημα να κοιμηθούν λόγω της φαγούρας και μπορεί επίσης να αναπτύξουν δερματικές λοιμώξεις από το ξύσιμο. Πολλές φορές τα συμπτώματα επιμένουν ως την εφηβεία και την ενήλικη ζωή. Για μερικούς ανθρώπους, υπάρχουν εξάρσεις σε τακτά χρονικά διαστήματα και στη συνέχεια υποχωρούν για ένα διάστημα, ίσως και για χρόνια.

Παράγοντες που μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα είναι το ξηρό δέρμα (που μπορεί να προκύψει από ζεστά μπάνια ή ντους μεγάλης χρονικής διάρκειας), το ξύσιμο, τις μολύνσεις από μικροοργανισμούς, τα διάφορα χημικά που ερεθίζουν (απορρυπαντικά, χλωρίνη, σαπούνια κλπ), την υγρασία, τη σκόνη, τη γύρη, την ατμοσφαιρική ρύπανση, τον καπνό του τσιγάρου, το στρες, τον ιδρώτα, τη ζέστη, την εντατική άσκηση, τα μάλλινα και συνθετικά ρούχα και τις τροφικές αλλεργίες των παιδιών που συνυπάρχουν.

Αρκετοί άνθρωποι με ατοπική δερματίτιδα μπορεί να εμφανίσουν επιμόλυνση από μικροοργανισμούς που υπάρχουν στο δέρμα -ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος (Staphylococcus aureus) προκαλεί πιο συχνά το πρόβλημα. Τα βακτήρια πολλαπλασιάζονται γρήγορα όταν το δέρμα έχει πληγές ή τραυματισμούς με παρουσία υγρών από την φλεγμονή και το ξύσιμο. 

Απλές ιογενείς λοιμώξεις, όπως το κοινό κρυολόγημα, μπορεί να οδηγήσουν σε έξαρση της ατοπικής δερματίτιδας το χειμώνα.

Πώς αντιμετωπίζεται;

 Στην περίπτωση που υπάρχουν επιπλοκές από βακτηριακές λοιμώξεις (π.χ. σταφυλόκοκκο), δίνοντας στο δέρμα μια εικόνα έντονης φλεγμονής με κιτρινωπή χροιά και πύον, η χορήγηση αγωγής είναι επιβεβλημένη.

Δεν υπάρχει ριζική θεραπεία για την ατοπική δερματίτιδα. Μπορούν όμως οι ασθενείς να αποφύγουν τους παράγοντες που την επιδεινώνουν ή την πυροδοτούν. 

Η σχολαστική και καθημερινή φροντίδα του δέρματος είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για τη διατήρηση της ύφεσης. Το καθημερινό μπάνιο, για λίγα λεπτά, σε ζεστό νερό (ποτέ καυτό) βοηθάει στον καθαρισμό του δέρματος του παιδιού σας και στο να αποφευχθεί μια πιθανή μόλυνση. Το μπάνιο του παιδιού σας πρέπει να διαρκεί περίπου 5-10 λεπτά. Μη χρησιμοποιείτε σφουγγάρι και μην τρίβετε έντονα το δέρμα του. Σκουπίστε το “ταμποναριστά” αποφεύγοντας τις τριβές. Χρησιμοποιείστε για το παιδί σας μόνο βαμβακερά ρούχα και αποφεύγετε να το ντύνουν με μάλλινα ή συνθετικά. Διατηρείτε τα νύχια του παιδιού σας κοντά γιατί αυτό μειώνει την πιθανότητα το ξύσιμο να βλάψει το δέρμα. Για την πρόληψη, βοηθά η αποφυγή των σκληρών σαπουνιών και άλλων ερεθιστικών ουσιών καθώς και των διαφόρων παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν τα συμπτώματα (αναφέρονται παραπάνω).

Η αντιμετώπιση στηρίζεται στην καλή ενυδάτωση της επιδερμίδας η οποία αποτελεί και τρόπο πρόληψης. Η ενυδάτωση βελτιώνει τη λειτουργία του φραγμού του δέρματος [1]. Το υγιές δέρμα φλεγμαίνει λιγότερο συχνά και παρέχει ένα καλύτερο φράγμα κατά των αλλεργιογόνων και των ερεθιστικών. Για καλύτερη ενυδάτωση του δέρματος δίνετε στο παιδί σας να πίνει αρκετό νερό. Είναι επίσης σημαντική η εφαρμογή ενυδατικής κρέμας  λίγα λεπτά μετά το μπάνιο του. 

Η περιποίηση με δερμοκαλλυντικά προϊόντα είναι σημαντική εξαιτίας της ενυδάτωσης που παρέχει στο δέρμα και της αντικατάστασης των στοιχείων που του λείπουν (π.χ. λιπίδια, ενυδατικά στοιχεία, αντιμικροβιακά πεπτίδια). Στην αγορά κυκλοφορούν προϊόντα, περισσότερο ή λιγότερο εξειδικευμένα, κάθε ένα από τα οποία έχει διαφορετική θέση ανάλογα με την εποχή του έτους, τον τύπο και το σημείο του δέρματος που πάσχει.

Στο Vita4you.gr μπορείτε να βρείτε μαγάλη ποικιλία προϊόντων για την ατοπική δερματίτιδα!

Παραπομπές

1. Consensus Conference on Clinical Management of pediatric Atopic Dermatitis.
2. Steroid-sparing properties of emollients in dermatology.