Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα: αίτια, συμπτώματα & αντιμετώπιση

Τι είναι η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα;

Η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα (seborrheic dermatitis) αποτελεί χρόνια ή υποτροπιάζουσα μορφή φλεγμονώδους δερματίτιδας, η οποία χαρακτηρίζεται από τα παρακάτω συμπτώματα [1,2,3]:

• λιπαρές φολίδες, κιτρινωπές πλάκες/ λέπια σε λιπαρές περιοχές του δέρματος
• κνησμός
• ερυθρότητα/ κοκκινίλες 
• εξάνθημα – μπορεί να φαίνεται σκούρο ή ανοιχτόχρωμο ανάλογα με τον τύπο της επιδερμίδας)
• ξηροδερμία και ξεφλούδισμα του δέρματος (πιτυρίδα, κυρίως σε περιοχές με τριχοφυΐα 

Παρόλο που δεν αποτελεί κάτι επικίνδυνο για την υγεία ή μεταδοτικό, επηρεάζει σημαντικά την ψυχολογία [1] [2]. Ας τη γνωρίσουμε λίγο καλύτερα.

Μπορεί να εκδηλωθεί στα βρέφη, με τη μορφή νινίδας, σε μικρά παιδιά, αλλά και σε ενήλικες (κυρίως άντρες), με τα στατιστικά να αναφέρουν ότι περίπου 3-10 στους 100 θα εμφανίσουν σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους

Πού εμφανίζεται;

Εντοπίζεται συνήθως στο πρόσωπο και στο τριχωτό της κεφαλής. Αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι πως εκδηλώνεται σε περιοχές που υπάρχει συνηθέστερα περίσσεια σμήγματος, όπως: [4]

• στο τριχωτό της κεφαλής
• περιμετρικά της μύτης
• πίσω από το αυτί
• στα φρύδια
• στα βλέφαρα
• στον αυχένα
• στις μασχάλες
• στο στέρνο/ στήθος
• στα γένια

Χαρακτηρίζεται από περιόδους εξάρσεων και υφέσεων, ενώ τους θερινούς μήνες παρουσιάζει βελτίωση λόγω της έκθεσης στον ήλιο (UV ακτινοβολία).

Αίτια

Παρά τη συχνότητα της νόσου, δεν είναι ακόμη σαφή τα αίτια της εμφάνισής της. Η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα δεν οφείλεται σε κάποια αλλεργική αντίδραση ή κακή υγιεινή του δέρματος.

Οι ειδικοί εστιάζουν στα παρακάτω [1]:

1. Υπερανάπτυξη του μύκητα Malassezia, ο οποίος υπάρχει φυσιολογικά στη μικροχλωρίδα της επιδερμίδας, αλλά υπεραξαπτύσεεται σε κάποια άτομα, με αποτέλεσμα να προκαλείται λοίμωξη με αλλαγές στη φυσιολογία του δέρματος.
2. Ορμονικές αλλαγές, όπως αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων
3. Μια φλεγμονώδης αντίδραση στην επιφάνεια του δέρματος
4. Οικογενειακό ιστορικό 
5. Αύξηση των λιπιδίων στην επιδερμίδα.

Στους παράγοντες που μπορούν να πυροδοτήσουν την εκδήλωση της νόσου συγκαταλέγονται: [1,3]

• Το άγχος
• Το ψυχρό κλίμα
• Η λιπαρή επιδερμίδα
• Η χρήση αλκοολούχων προϊόντων περιποίησης δέρματος και τριχωτού
• Ιστορικό εμφάνισης ακμής, ροδόχρους πιτυρίασης, ακόμα και ψωρίασης

Θεραπεία

Αν και τα συμπτώματα της σμηγματορροϊκής δερματίτιδας μπορεί να παραπέμψουν σε πιτυρίδα ή ακόμα και ψωρίαση, οφείλουμε να παραδεχτούμε πως αποτελεί μια διαφορετική κατάσταση που χρήζει διαφορετικής αντιμετώπισης.

Στις πιο συχνές πρακτικές περιποίησης-θεραπείας συγκαταλέγονται:

• Αντιμυκητιακά προϊόντα περιποίησης: Τόσο τα σαμπουάν όσο και οι λοσιόν, οι κρέμες και οι αφροί τοπικής εφαρμογής με αντιμυκητιασικούς παράγοντες, μπορούν να περιορίσουν την υπερανάπτυξη του μύκητα Malassezia που ενοχοποιείται για την έξαρση αυτής της νόσου.
• Όσον αφορά τα μαλλιά, συστήνεται η χρήση σαμπουάν με κερατοτυλικές ιδιότητες, που απομακρύνουν τις φολίδες. Συνηθέστερα, συστήνεται να παραμένουν στο τριχωτό (χωρίς ξέπλυμα) για περίπου 5 λεπτά, ενώ μπορούν να χρησιμοποιηθούν έως 3 φορές την εβδομάδα, για αρκετές εβδομάδες. Βέβαια, το πόσο συχνή θα είναι η χρήση τους, καθορίζεται από τον ειδικό που σας παρακολουθεί.
• Στο πρόσωπο θα πρέπει να χρησιμοποιούνται απαλά καθαριστικά που σέβονται το pH της επιδερμίδας, χωρίς να επιδεινώνουν τη λιπαρότητα.

Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει αντιμυκητιασική αγωγή δια του στόματος, εφόσον τα συμπτώματα δεν υποχωρούν με προϊόντα περιποίησης και τοπικής εφαρμογής. [5] [6]

Εναλλακτικά, και σε πιο ήπιες καταστάσεις, μπορεί να γίνει χρήση προϊόντων με:

• θειούχο σελήνιο
• πυριθειόνη ψευδαργύρου
• λιθανθρακόπισσα
• σαλικυλικό οξύ
• αιθέριο έλαιο tea tree

Επιπλέον σημεία που θέλουν προσοχή είναι:

• Καθημερινή περιποίηση του δέρματος και του τριχωτού: αποτελεί βασική προϋπόθεση τόσο για την πρόληψη των εξάρσεων όσο και για την αντιμετώπιση της σμηγματορροϊκής δερματίτιδας.
• Η ενυδάτωση του δέρματος είναι επίσης πολύ σημαντική, ωστόσο δεν είναι όλα τα προϊόντα καλά ανεκτά. Συστήνεται να χρησιμοποιούνται ειδικές κρέμες και ενυδατικά λάδια κατάλληλα για τη νινίδα, όσον αφορά τα βρέφη και για τη σμηγματόρροια, όσον αφορά τους ενήλικες.

Αξίζει να σημειωθεί πως πολλές φορές τα συμπτώματα μπορεί να βελτιωθούν ή να υποχωρήσουν από μόνα τους ή με μια απλή αλλαγή σαμπουάν ή καθαριστικού.

Ο ρόλος της διατροφής 

Η υιοθέτηση ορισμένων διατροφικών πρακτικών ενδέχεται να βοηθήσει στον περιορισμό των εξάρσεων. Πιο συγκεκριμένα, μελέτες έχουν δείξει πως η διατροφή μπορεί να βελτιώσει την κλινική εικόνα των ανθρώπων με φλεγμονώδη ή/και αυτοάνοσα νοσήματα του δέρματος, όταν είναι πλούσια σε: [7]

• φρούτα
• λαχανικά
• ψάρια
• μειωμένους επεξεργασμένους υδατάνθρακες, κορεσμένα λιπαρά και κόκκινο κρέας

Καθοριστικό ρόλο στη διατροφή και θεραπεία της σμηγματορροϊκής δερματίτιδας κατέχουν τα Ωμέγα 3 λιπαρά οξέα, λόγω της ισχυρής αντιφλεγμονώδους δράσης τους.

Επιπλέον, ο περιορισμός τροφών που έχουν υποστεί ζύμωση φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ευεργετικός σε ασθενείς με σμηγματορροϊκή δερματίτιδα. Αυτό συνεπάγεται τη μειωμένη κατανάλωση:

• ψωμιού
• κρασιού
• μπύρας
• τυριών
• γενικότερα των τροφίμων που παρασκευάζονται από μαγιά

Βέβαια, απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για να ισχυροποιήσουν αυτή τη θεωρία.

Φυσική αντιμετώπιση 

Bότανα

Κάποια βότανα που χρησιμοποιούνται εξωτερικά σε δερματικές παθήσεις και έχει φανεί πως μπορούν να βελτιώσουν τα συμπτώματα στη σμηγματορροϊκή δερματίτιδα είναι:

1. Τea tree oil: Πρόσφατη μελέτη του 2023 δείχνει πως το έλαιο τεϊόδεντρου είναι ικανό να περιορίσει την ανάπτυξη του μύκητα Malassezia furfur που εμπλέκεται στην εκδήλωση της σμηγματορροϊκής δερματίτιδας, χάρη στις ουσίες που περιέχει (1,8-cineole και α-(-)bisabalol.) Αξίζει να σημειωθεί, πως το αιθέριο έλαιο tea tree δεν πρέπει να εφαρμόζεται απευθείας (αναραίωτο) στο δέρμα, όπως όλα τα αιθέρια έλαια.[7]
2. Αλόη βέρα: Αυτό το πασίγνωστο βότανο φαίνεται να διαθέτει στα φύλλα του μια βλεννώδη γέλη η οποία χαρίζει αντιφλεγμονώδεις και αντικνησμικές ιδιότητες, ικανές να ανακουφίσουν ασθενείς με σμηγματορροϊκή δερματίτιδα.
3. Έλαιο αβοκάντο: Η εφαρμογή ελαίου αβοκάντου καταφέρνει να απομακρύνει τα “λέπια” που προκύπτουν από τη σμηγματορροϊκή δερματίτιδα. Επίσης, ορισμένα συστατικά του έχουν αποδειχθεί ότι εμφανίζουν αντιμυκητιασική δράση. [8]

Βιταμίνες

Συμπληρώματα διατροφής που φαίνεται να βελτιώνουν τα συμπτώματα της νόσου είναι:

• Βιοτίνη
• Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα
• Βιταμίνη Β12

Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα Vs Ψωρίαση

Παρότι η ψωρίαση και η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα είναι δύο καταστάσεις που συγχέονται μεταξύ τους, εμφανίζουν διακριτά χαρακτηριστικά, τα οποία μπορεί να διαφοροδιαγνώσει ο δερματολόγος σας.

Μπορεί οι δυο αυτές παθήσεις να μοιράζονται ορισμένα συμπτώματα, όπως φολιδωτό δέρμα και φλεγμονή, ωστόσο παρουσιάζουν διακριτές διαφορές. 

Συγκεκριμένα, όσον αφορά την ψωρίαση [9][10]:

• Αποτελεί ένα αυτοάνοσο νόσημα
• Τα λέπια εμφανίζονται πιο παχιά και ξηρά από τα αντίστοιχα της σμηγματορροϊκής δερματίτιδας.
• Εκτείνεται πέρα από τη γραμμή των μαλλιών.
• Μπορεί να επηρεάσει περισσότερες περιοχές του σώματος (αγκώνες, γόνατα)
• Η επιδείνωση της πάθησης μπορεί να συσχετιστεί και με μια ανερχόμενη αρθρίτιδα. 

Συμπερασματικά

Βλέπουμε λοιπόν, πως η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα , αν και εμφανίζεται σχετικά συχνά στο γενικό πληθυσμό, μπορεί να βελτιωθεί με τη χρήση των σωστών προϊόντων και μικρές αλλαγές στη διατροφή μας.