Ρίγανη και Ριγανέλαιο: Σημαντικές Ιδιότητες και Πιθανές Παρενέργειες

Η ρίγανη είναι ένα βασικό μπαχαρικό σε πολλές κουζίνες ανά τον κόσμο και ιδιαίτερα στη μεσογειακή. Δίνει πικάντικο άρωμα και γεύση στα πιάτα ενώ μπορεί να ενσωματωθεί εύκολα σε μια μεγάλη ποικιλία συνταγών είτε φρέσκια, είτε αποξηραμένη είτε ακόμη και ως λάδι.

Το φυτό καλλιεργείται όχι μόνο για να χρησιμοποιηθεί ως μπαχαρικό αλλά και για την παραλαβή αιθέριου ελαίου (ριγανέλαιο) από τα φύλλα του. Το ριγανέλαιο είναι ένα υγρό με κιτρινωπό έως κοκκινωπό χρώμα και άρωμα θυμαριού. Λαμβάνεται με απόσταξη σε πολύ συμπυκνωμένη μορφή και θεωρείται πως έχει σημαντικές βιολογικές και φαρμακευτικές ιδιότητες.

Επίσης, παραδοσιακά, οι άνθρωποι παρασκευάζουν αφέψημα ρίγανης και πίνουν το ρόφημα για να καταπραΰνουν διάφορα προβλήματα υγείας. Χρησιμοποιείται ως φυσικό αποχρεμπτικό για το βήχα, το κρυολόγημα, τον πονόλαιμο, τη ναυτία, τις ενοχλήσεις στο στομάχι, τα φλέματα, τη δυσκοιλιότητα, τα αέρια του εντέρου, τον τυμπανισμό, τη διάρροια και το ευερέθιστο έντερο.

Το όνομα του φυτού προέρχεται από τις λέξεις «όρος» και«γάνος» (λαμπρότητα) που σημαίνει ότι λαμπραίνει το βουνό. Υπάρχουν στην Ελλάδα τουλάχιστον 17 είδη βοτάνων τα οποία έχουν τη χαρακτηριστική οσμή της ρίγανης και κατατάσσονται στο ίδιο γένος (Origanum). Το είδος που ενδιαφέρει περισσότερο είναι το Origanum vulgare (Ορίγανον το κοινόν) γιατί αυτό συναντάται περισσότερο στη χώρα μας. Θεωρείται ότι αποτελεί την καλύτερη ποιότητα ρίγανης παγκοσμίως και αναφέρεται ως ελληνική ρίγανη ή με τον διεθνή εμπορικό όρο “Greek oregano”.

Διατροφική αξία

Η ρίγανη έχει υψηλή περιεκτικότητα σε δύο αρωματικές ουσίες την καρβακρόλη (carvacrol) και τη θυμόλη (thymol). Πρόκειται για δύο αντιοξειδωτικές ουσίες που ανήκουν στις φαινόλες.

Η καρβακρόλη είναι ισχυρή αντιβακτηριακή και αντιμυκητιακή ουσία (1) ενώ η θυμόλη είναι ένα ισομερές της καρβακρόλης που υποστηρίζει το ανοσοποιητικό σύστημα (2). Πάνω από 60 χημικές ενώσεις έχουν ανιχνευτεί στο αιθέριο έλαιο της ρίγανης αλλά η καρβακρόλη και η θυμόλη αποτελούν μαζί το 78-82% του συνόλου αυτών των ουσιών.

Το ελληνικό ριγανέλαιο περιέχει σημαντικές ποσότητες καρβακρόλης που μπορεί να φτάνει ακόμα και το 79%, ενώ η θυμόλη μπορεί να είναι στο 6%. Σε αιθέρια έλαια άλλων ποικιλιών έχει βρεθεί ότι τα ποσοστά καρβακρόλης και θυμόλης είναι περίπου ίσα. Άλλα συστατικά είναι το γ-τερπινένιο και το ρ-κυμένιο που συνήθως αποτελούν το 5% και 7% αντίστοιχα.

Η διατροφική αξία της ρίγανης είναι σημαντική, αν και ως μπαχαρικό προστίθεται σε μικρές ποσότητες στη διατροφή. Για παράδειγμα, ένα κουταλάκι του γλυκού αποξηραμένη ρίγανη μπορεί να σας δώσει περίπου το 8% των ημερήσιων αναγκών σε βιταμίνη Κ (3).

Σε συνδυασμό με άλλες τροφές, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά, η ρίγανη μπορεί να προσφέρει μια πλούσια δοσολογία αντιοξειδωτικών και μπορεί να σας βοηθήσει να βελτιώσετε την υγεία σας. Η αποξηραμένη ρίγανη έχει περίπου 265 θερμίδες ανά 100 γραμμάρια βάρους. Η ίδια ποσότητα περιέχει 1.701 Διεθνείς Μονάδες βιταμίνης Α, 2,3 mg βιταμίνης C, 18 mg βιταμίνης Ε, 622 mcg βιταμίνης Κ, 177 mcg θειαμίνης, 528 mcg ριβοφλαβίνης και 4,6 mg νιασίνης.

Ιδιότητες

Παρακάτω παρουσιάζονται πέντε σημαντικές ιδιότητες της ρίγανης, που μπορούν να μας φανούν εξαιρετικά χρήσιμες. Να σημειωθεί ωστόσο ότι οι μελέτες έχουν γίνει σε δοκιμαστικό σωλήνα ή σε πειραματόζωα με χρήση σημαντικής ποσότητας του βοτάνου. Γι’ αυτό, μελέτες που χρησιμοποιούν τυπικές δόσεις σε ανθρώπους είναι απαραίτητες για τον προσδιορισμό του οφέλους.

1.Αντιμικροβιακή δράση

Το ριγανέλαιο είναι το αρχαιότερο φυσικό αντισηπτικό με έντονη αντιμικροβιακή δράση. Μπορεί να σκοτώσει ή να διακόψει την ανάπτυξη βακτηρίων και μυκήτων. Για παράδειγμα, μια μελέτη σε δοκιμαστικό σωλήνα έδειξε ότι το ριγανέλαιο εμπόδισε την ανάπτυξη του Escherichia coli (κολοβακτηρίδιο) και του Pseudomonas aeruginosa (ψευδομονάδα η αεριογόνος), δύο μικρόβια που μπορούν να προκαλέσουν λοίμωξη (4). Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι η ρίγανη ήταν αποτελεσματική έναντι 23 ειδών βακτηρίων (5). Επίσης, μελέτη δοκιμαστικού σωλήνα συνέκρινε την αντιμικροβιακή δραστικότητα των αιθέριων ελαίων ρίγανης, φασκόμηλου και θυμαριού και βρήκε ότι το πιο αποτελεσματικό ήταν της ρίγανης με δεύτερο του θυμαριού (6). Το 2019, μια εργαστηριακή μελέτη (7) βρήκε ότι η καρβακρόλη και η θυμόλη απέτρεψαν την εμφάνιση του χρυσίζοντα σταφυλόκοκκου (S. aureus) στο κρέας και τα γαλακτοκομικά.

Φαίνεται πως τόσο η καρβακρόλη, όσο και η θυμόλη καταπολεμούν του μύκητες ανάλογα με την ποσότητα που χρησιμοποιούνται. Η αντιμυκητιακή δράση των υπόλοιπων συστατικών της ρίγανης, όπως είναι το γ-τερπινένιο και το ρ-κυμένιο, είναι επίσης γνωστή, αλλά είναι άγνωστο αν υπάρχει συνέργεια όλων αυτών των συστατικών. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η αντιβακτηριακή δράση της ρίγανης οφείλεται στην ικανότητα των φαινολικών ουσιών να διαπερνούν την κυτταρική μεμβράνη των βακτηρίων και να διεισδύουν στο κύτταρό τους, όπου επιδρούν αρνητικά στους βιοχημικούς μηχανισμούς του μεταβολισμού τους.

2. Αντιική δράση

Εκτός από την καταπολέμηση των βακτηρίων, μελέτες σε δοκιμαστικούς σωλήνες έχουν βρει ότι η ρίγανη και τα συστατικά της μπορούν επίσης να προστατεύσουν από ορισμένους ιούς. Η καρβακρόλη και η θυμόλη έχουν συσχετιστεί με αντιιικές ιδιότητες. Μια μελέτη έδειξε αδρανοποίηση μέσα σε μια ώρα του νοροϊού ο οποίος μπορεί να προκαλέσει διάρροια, ναυτία και πόνο στο στομάχι (8). Άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι η καρβακρόλη και η θυμόλη απενεργοποίησαν το 90% του ιού του απλού έρπητα μέσα σε μία ώρα (9).

3. Αντιφλεγμονώδες

Η φλεγμονή είναι μια φυσιολογική ανοσολογική απόκριση που συμβαίνει ως αποτέλεσμα ασθένειας ή τραυματισμού. Ωστόσο, η χρόνια φλεγμονή στον οργανισμό συμβάλλει στην ανάπτυξη ασθενειών όπως οι καρδιακές παθήσεις, ο διαβήτης και τα αυτοάνοσα νοσήματα. Η καρβακρόλη έχει δειχθεί ότι έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Σε μία μελέτη σε ζώα, μείωσε το πρήξιμο στα πόδια των ποντικών έως και 57% (10). Μια άλλη μελέτη σε ζώα έδειξε ότι ένα μείγμα αιθέριων ελαίων ρίγανης και θυμαριού μείωσε τον αριθμό των φλεγμονωδών δεικτών σε ποντίκια με κολίτιδα ή με φλεγμονή του παχέος εντέρου (11). Οι μελέτες αυτές χρησιμοποίησαν πολύ συγκεντρωμένες ποσότητες του βοτάνου και απαιτούνται μελέτες με κανονική δοσολογία που θα μπορούσε να αναχαιτίσει τη φλεγμονή στον άνθρωπο.

4. Βοήθημα στο Διαβήτη

Η ρίγανη ενδεχομένως να μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση του διαβήτη τύπου 2. Οι συγγραφείς μιας μελέτης σε τρωκτικά κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το εκχύλισμα ρίγανης μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της αντίστασης στην ινσουλίνη και να ρυθμίσει την έκφραση των γονιδίων που επηρεάζουν το μεταβολισμό των λιπών και των υδατανθράκων αποκαθιστώντας βλάβες στο ήπαρ και τα νεφρά (12). Παρατήρησαν ότι ορισμένοι άνθρωποι χρησιμοποιούν ήδη φύλλα ρίγανης και λάδι για τη διαχείριση των υψηλών επιπέδων σακχάρου στο αίμα.

Άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι το εκχύλισμα ρίγανης βελτίωσε τον διαβήτη τύπου 1 σε ποντίκια (13). Οι ερευνητές είπαν ότι αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στις αντιοξειδωτικές ιδιότητες του βοτάνου και στην επίδρασή του στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Τρόπος χρήσης

Το ριγανέλαιο διατίθεται και σε μορφή κάψουλας. Χρησιμοποιείται για δερματικές παθήσεις όπως π.χ. την ακμή και τις πληγές, ύστερα από αραίωση, ενώ λαμβάνεται από το στόμα για τα εντερικά παράσιτα. Το αφέψημα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για γαργάρες πριν από την κατάποση.

Παρενέργειες & αντενδείξεις

Το βότανο έχει μακρά ιστορία ασφαλούς χρήσης σε τρόφιμα και προϊόντα διατροφής. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα βιώσουν παρενέργειες.  Ωστόσο, αν πίνετε πολύ αφέψημα ρίγανης, περισσότερο από τέσσερις κούπες την ημέρα, ίσως να νιώσετε κάποια στομαχική διαταραχή.

Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να παρουσιαστεί αλλεργική αντίδραση στη ρίγανη. Εάν είστε αλλεργικοί στον δυόσμο, ενδέχεται να είστε αλλεργικοί και στη ρίγανη.

Αντενδείξεις υπάρχουν για τα άτομα με αιμορραγικές διαταραχές, καθώς η ρίγανη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αιμορραγίας. Τα άτομα που πρόκειται να χειρουργηθούν πρέπει να σταματούν την κατανάλωσή της δύο εβδομάδες πριν.

Υπάρχει επίσης ανησυχία ότι κατά την εγκυμοσύνη η ρίγανη, σε μεγάλες ποσότητες, θα μπορούσε να προκαλέσει αποβολή. Δεν είναι γνωστή η ασφάλειά της όταν χρησιμοποιείται σε φαρμακευτικές ποσότητες κατά το θηλασμό. H χρήση αιθέριου ελαίου ρίγανης πρέπει να αποφεύγεται από παιδιά κάτω των 4 ετών, κάτι που ισχύει για τα περισσότερα αιθέρια έλαια.

Στο Vita4you.gr θα βρείτε μεγάλη ποικιλία σε συμπληρώματα με ρίγανη.

Παραπομπές

1. Antimicrobial activity of carvacrol: current progress and future prospectives.
2. Antifungal activity and mode of action of thymol and its synergism with nystatin against Candida species involved with infections in the oral cavity: an in vitro study.
3. Spices, oregano, dried Nutrition Facts & Calories.
4. The antibacterial activity of oregano essential oil (Origanum heracleoticum L.) against clinical strains of Escherichia coli and Pseudomonas aeruginosa.
5. Antibacterial activity of oregano (Origanum vulgare Linn.) against gram positive bacteria.
6. Antimicrobial activity of essential oils of cultivated oregano (Origanum vulgare), sage (Salvia officinalis), and thyme (Thymus vulgaris) against clinical isolates of Escherichia coli, Klebsiella oxytoca, and Klebsiella pneumoniae.
7. Combination of Carvacrol and Thymol: Antimicrobial Activity Against Staphylococcus aureus and Antioxidant Activity.
8. Antiviral efficacy and mechanisms of action of oregano essential oil and its primary component carvacrol against murine norovirus.
9. Inhibition of herpes simplex virus type 1 by thymol-related monoterpenoids.
10. Anti-inflammatory and anti-ulcer activities of carvacrol, a monoterpene present in the essential oil of oregano.
11. Effects of a Combination of Thyme and Oregano Essential Oils on TNBS-Induced Colitis in Mice.
12. Origanum Majoranum Extract Modulates Gene Expression, Hepatic and Renal Changes in a Rat Model of Type 2 Diabetes.
13. Methanolic extract of Origanum vulgare ameliorates type 1 diabetes through antioxidant, anti-inflammatory and anti-apoptotic activity.