Zεόλιθος: Ο ρόλος του στην αποτοξίνωση [Infografic]

Ο ζεόλιθος είναι ένα αργιλοπυριτικό ορυκτό που λόγω της κρυσταλλικής δομής του έχει μοναδικές φυσικές και χημικές ιδιότητες [1], για παράδειγμα, προσλαμβάνει και αποβάλλει νερό σε ποσότητα που φτάνει το 30-50% του βάρους του. Πήρε το όνομά του από τις ελληνικές λέξεις ζέω (βράζω) και λίθος διότι κατά τη θέρμανσή του σε υψηλή θερμοκρασία -όταν ζέει- απελευθερώνει ατμούς. Μπορεί να απορροφά όχι μόνον νερό αλλά και άλλα στοιχεία όπως αλκοόλες, βενζόλιο και χλωροφόρμιο. Επειδή πολλές επιβλαβείς χημικές ενώσεις μπορούν να απορροφηθούν από τον ζεόλιθο, χρησιμοποιείται σε οικιακές συσκευές καθαρισμού νερού.

Οι τύποι ζεόλιθων

Στη φύση υπάρχουν πολλοί τύποι ζεόλιθων, μεταξύ των οποίων: κλινοπτιλόλιθος, μορδενίτης, χαβαζίτης, αναλκιμίτης, φιλλιψίτης, εριονίτης και ευλανδίτης. Η δημιουργία του φυσικού ζεόλιθου αποδίδεται στην αντίδραση του οψιδιανού, ενός ηφαιστειακού υλικού, με το θαλασσινό νερό σε θερμοκρασία 50-60 βαθμών Κελσίου. Η διεργασία είναι αργή και απαιτούνται πολλά χρόνια, ακόμα και χιλιετίες, για να ολοκληρωθεί η μορφή του. Το αργίλιο (αλουμίνιο) και το πυρίτιο αποτελούν τη βάση της δομής των ζεόλιθων αλλά συχνά περιλαμβάνουν και άλλα στοιχεία όπως κασσίτερο, ψευδάργυρο και τιτάνιο.

Ο κλινοπτιλόλιθος θεωρείται από τους καλύτερους τύπους. Δεσμεύει βακτήρια, μύκητες, οργανομεταλλικές ενώσεις και ρυθμίζει προς το ουδέτερο τα όξινα και αλκαλικά εδάφη. Στη γεωργία δρα ως ρυθμιστής της ποσότητας νερού απελευθερώνοντάς το ανάλογα με τις ανάγκες των φυτών. Χρησιμοποιείται για τη βελτίωση του εδάφους, λειτουργώντας ως μια πηγή που απελευθερώνει κάλιο ενώ εάν έχει προστεθεί αμμωνία αποδεσμεύει άζωτο.

Κάθε χρόνο παράγονται περίπου 3 εκατομμύρια τόνοι ζεόλιθου με την Κίνα να πρωτοστατεί, ακολουθούμενη από τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία. Στην Ελλάδα υπάρχει φυσικός ζεόλιθος -στη Θράκη- που θεωρείται από τους καλύτερους στον κόσμο. Περιέχει 68% πυρίτιο, 11% άργιλο, 4% κάλιο, 1% ασβέστιο και σε μικρότερα ποσοστά μαγγάνιο, σίδηρο και μαγνήσιο. Εκτός από αυτούς που απαντώνται στη φύση υπάρχουν και οι συνθετικοί ζεόλιθοι -η αγορά αυτή υπολογίζεται ότι φτάνει στις ΗΠΑ τα 5,2 δισ. δολ. Ετησίως.

Ζεόλιθος και ιδιότητες

H κυβική δομή του ζεόλιθου Α (συνθετικός), γνωστού επίσης ως LTA (Linde Type A).

Λόγω της ιδιότητάς του να δεσμεύει χημικές ουσίες, ο ζεόλιθος, χρησιμοποιούμενος ως συμπλήρωμα ύστερα από κατάλληλη επεξεργασία, διευκολύνει την αποτοξίνωση του ανθρώπινου οργανισμού. Το ισχυρό αρνητικό φορτίο ιόντων δεσμεύει θετικά φορτισμένα ιόντα τα οποία μπορεί να είναι φυτοφάρμακα, βαρέα μέταλλα (μόλυβδος, υδράργυρος, κάδμιο, αλουμίνιο, νικέλιο, κασσίτερος), ελεύθερες ρίζες, ραδιενεργά μέταλλα όπως του καισίου και του στροντίου-90, ακόμα και παθογόνα.

Ακολουθούν μερικές από τις δράσεις του ζεόλιθου που έχει εντοπίσει η επιστημονική έρευνα.

Ζεόλιθος και αποτοξίνωση

Η ικανότητα του ζεόλιθου να αποτοξινώνει από τα άλλα βαρέα μέταλλα τον καθιστούν ένα πολλά υποσχόμενο βρώσιμο συμπλήρωμα. Σε μια κλινική δοκιμή με 33 εθελοντές, ο ζεόλιθος ενίσχυσε την αποβολή του αλουμινίου, του αρσενικού, του μολύβδου, του υδραργύρου και άλλων βαρέων μετάλλων. Οι συμμετέχοντες που έλαβαν υγρό ζεόλιθο είχαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα αυτών των μετάλλων στα δείγματα των ούρων τους. Η εργαστηριακή ανάλυση επιβεβαίωσε ότι τα αποτελέσματα οφείλονταν στην αποτοξίνωση του σώματος [2].

Μελέτες σε ποντίκια έδειξαν ότι ο ζεόλιθος απομάκρυνε τον μόλυβδο και προστάτευσε τον εγκέφαλο από την οξειδωτική βλάβη του μετάλλου. Μείωσε τα επίπεδα μολύβδου στα όργανα των τρωκτικών έως και 91% [3, 4]. Σε αρουραίους, ο κλινοπτιλόλιθος προώθησε την αποτοξίνωση του αλουμινίου και εμπόδισε το μέταλλο να φτάσει στο αίμα [5]. Σε χοίρους με υπερβολικό κάδμιο, ο ζεόλιθος πρόλαβε την αναιμία και προστάτευσε το ήπαρ, αν και δεν επηρέασε τη συγκέντρωση στα νεφρά [6].

Μελέτες κυττάρων επιβεβαίωσαν την ικανότητα του ζεόλιθου να δεσμεύει και να απομακρύνει βαρέα μέταλλα όπως μόλυβδο, αρσενικό και υδράργυρο [7, 8].

Ζεόλιθος και αφλατοξίνες

Μέσω των μικροσκοπικών καναλιών και των επιφανειακών φορτίων του, ο ζεόλιθος μπορεί να παγιδεύσει και να αφαιρέσει ένα ευρύ φάσμα τοξινών στο ανθρώπινο σώμα. In vivo μελέτες δείχνουν ότι απορροφά τις αφλατοξίνες οι οποίες παράγονται κυρίως από τον μύκητα Aspergilus flavus και εντοπίζονται συχνότερα σε δημητριακά και ξηρούς καρπούς, όταν οι συνθήκες παραγωγής και φύλαξής τους είναι ακατάλληλες. Οι αφλατοξίνες θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου και ειδικά το ήπαρ -προκαλούν ηπατοτοξικότητα, κίρρωση και καρκίνο.

Ο ζεόλιθος είναι ένα εγκεκριμένο προϊόν από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως πρόσθετο ζωοτροφών, για χρήση σε ορνιθοτροφικές και χοιροτροφικές μονάδες, ως δεσμευτικό αφλατοξινών. Επειδή είναι αβλαβής, προστίθεται σε ζωοτροφές για να δεσμεύει τοξικές ουσίες μικρής μοριακής μάζας από τον οργανισμό των ζώων. Σε δοκιμαστικούς σωλήνες, απομάκρυνε την αφλατοξίνη από το νερό (κατά 60%) και τις ζωοτροφές (κατά 80%). Όταν δόθηκε σε αγελάδες, μείωσε τα επίπεδα της αφλατοξίνης στο γάλα τους, μια σημαντική πηγή ανθρώπινης δηλητηρίασης [9]. Επίσης, προστατεύει τα κοτόπουλα έναντι μιας άλλης τοξίνης, της ωχρατοξίνης Α [10].

Μια ελληνική μελέτη σε αγελάδες έδειξε ότι ο ζεόλιθος ανέστρεψε τη μεταβολική βλάβη που προκαλείται από νιτρικά άλατα [11] -τοξίνες που μπορούν να διαταράξουν τόσο την υγεία των ζώων όσο και των ανθρώπων. Το γεγονός ότι ορισμένα φυτοφάρμακα ανήκουν σε αυτήν την ομάδα δείχνει τη σημασία των ιδιοτήτων της αποτοξίνωσης του ζεόλιθου.

Ζεόλιθος και υγεία του εντέρου

Σε μια κατάσταση που ονομάζεται σύνδρομο διαρρέοντος εντέρου, τοξίνες, μικρόβια και φλεγμονώδη μόρια μπορούν να εισέλθουν από το έντερο στην κυκλοφορία του αίματος προκαλώντας φλεγμονή στο σώμα.

Σε μια κλινική δοκιμή 52 αθλητών αντοχής, ο ζεόλιθος (1,85 γρ. καθημερινά για 12 εβδομάδες) έκανε το εντερικό τοίχωμα πιο σθεναρό και απέτρεψε τη διαρροή. Είχε επίσης μια ήπια αντιφλεγμονώδη επίδραση στο έντερο [12].

Σε κυτταρικές μελέτες, ο κλινοπτιλόλιθος ανέστειλε την ανάπτυξη δύο ιών (coxsackievirus και echovirus) που μπορούν να εισβάλλουν μέσω του εντέρου στο αίμα [13].

Ζεόλιθος και υγεία του δέρματος

Σε μελέτες κυττάρων, ο ζεόλιθος εξάλειψε ιούς και πτητικές οσμές. Επίσης σταμάτησε την ανάπτυξη του ιού HSV-1 (Herpes simplex). Σχηματίζει ένα προστατευτικό φιλμ στο δέρμα, ενεργώντας ως φυσικό αντηλιακό και αντιστρέφει την οξειδωτική βλάβη που προκαλείται από ένα αντηλιακό συστατικό, το διοξείδιο του τιτανίου [14].

Σε μια κλινική δοκιμή 39 εθελοντών, το αποσμητικό σπρέι με 10% ενός τύπου ζεόλιθου έδειξε ισχυρή επίδραση (για 24 ώρες) κατά των μικροβίων της μασχάλης, τα οποία προκαλούν δυσάρεστες οσμές ενώ το σπρέι ελέγχου δεν επέτυχε κάτι τέτοιο [15].

Αυτές οι ιδιότητες καθιστούν τον ζεόλιθο κεντρικό συστατικό σε διάφορα προϊόντα προσωπικής φροντίδας που διατίθενται στην αγορά.

Ζεόλιθος και αλλεργίες

Σε ποντίκια, ένα μείγμα φυσικών ζεόλιθων παγίδευσε την ισταμίνη και άλλους παράγοντες φλεγμονής, μειώνοντας το πρήξιμο του δέρματος κατά 57% [16]. Μελέτη κυττάρων επιβεβαίωσε τη δέσμευση της ισταμίνης και άρα την ανακούφιση από τη φλεγμονή και τις αλλεργικές αντιδράσεις [17].

Ζεόλιθος και ασφάλεια

Ο βρώσιμος ζεόλιθος διατίθεται σε σκόνη, χάπια και υγρή μορφή. Είναι προτιμότερο να ξεκινήσει κάποιος ένα συμπλήρωμα με χαμηλή δοσολογία ώστε να φτάσει σταδιακά, μέσα σε δύο εβδομάδες, το 1 γραμμάριο την ημέρα. Ένα πρόγραμμα αποτοξίνωσης συνολικής διάρκειας 50 ημερών θεωρείται επαρκές και μπορεί να εφαρμοστεί ακόμα και δύο φορές μέσα σε ένα χρόνο. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία τα ίχνη του ζεόλιθου εξαλείφονται από το σώμα μέσα σε 8 ώρες χωρίς να μένουν κατάλοιπα -δεν συσσωρεύεται στον οργανισμό. Ο FDA (Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων στις ΗΠΑ) έχει εντάξει τον ζεόλιθο στην λίστα των Γενικώς Αναγνωρισμένων ως Ασφαλών (GRAS).

Ζεόλιθος και παρενέργειες

Ωστόσο, δοκιμές σε ανθρώπους και ζώα βρήκαν ότι ο ζεόλιθος μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή των πνευμόνων και βλάβες όταν εισπνέεται. Σε μια μελέτη, μεγάλες ποσότητες ζεόλιθου στις ζωοτροφές προκάλεσαν φλεγμονή του εντέρου σε κοτόπουλα.

Μια παρενέργεια είναι η αφυδάτωση κι έτσι προτείνεται η κατανάλωση τουλάχιστον 10-12 ποτήρια νερό την ημέρα. Περίπου το 1% των χρηστών αναφέρει ήπιο πόνο μυών, κεφαλαλγία, εξάνθημα η αίσθηση κακουχίας στα πρώτα στάδια της αποτοξίνωσης.

Ο ζεόλιθος δεσμεύει όχι μόνο σύνθετες τοξίνες αλλά και φάρμακα με παρόμοιες δομές. Μπορεί να απομακρύνει τα αντιβιοτικά που υπάρχουν στο νερό αλλά και τα συνταγογραφούμενα αντιβιοτικά [18]. Μπορεί επίσης να απομακρύνει τον σίδηρο που λαμβάνεται από συμπληρώματα, σύμφωνα με μια μελέτη σε ποντίκια [19]. Δεν πρέπει να λαμβάνεται μετά από μεταμόσχευση ή να συνδυάζεται με ανοσοκατασταλτικά καθώς σε μια μελέτη τρωκτικών προκλήθηκε αντίδραση του μοσχεύματος έναντι του ξενιστή [20].

Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι η χρήση ζεόλιθου είναι ασφαλής κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό.

Στο Vita4you.gr θα βρείτε μεγάλη ποικιλία σε συμπληρώματα με ζεόλιθο!

Παραπομπές

1. Critical Review on Zeolite Clinoptilolite Safety and Medical Applications in vivo
2. Clinical evidence supporting the use of an activated clinoptilolite suspension as an agent to increase urinary excretion of toxic heavy metals.
3. Neuroprotective Actions of Clinoptilolite and Ethylenediaminetetraacetic Acid Against Lead-induced Toxicity in Mice Mus musculus.
4. Modified Natural Clinoptilolite Detoxifies Small Mammal’s Organism Loaded with Lead I. Lead Disposition and Kinetic Model for Lead Bioaccumulation.
5. Novel, oxygenated clinoptilolite material efficiently removes aluminium from aluminium chloride-intoxicated rats in vivo.
6. Protection by Clinoptilolite or Zeolite NaA Against Cadmium-Induced Anemia in Growing Swine.
7. Removal of Arsenic From Water Using Fe-exchanged Natural Zeolite.
8. Magnetic Self-Assembled Zeolite Clusters for Sensitive Detection and Rapid Removal of mercury(II).
9. In-field evaluation of clinoptilolite feeding efficacy on the reduction of milk aflatoxin M1 concentration in dairy cattle.
10. In Vitro and in Vivo Protective Effects of Three Mycotoxin Adsorbents Against Ochratoxin A in Broiler Chickens.
11. Effects of Prolonged Consumption of Water With Elevated Nitrate Levels on Certain Metabolic Parameters of Dairy Cattle and Use of Clinoptilolite for Their Amelioration.
12. Effects of zeolite supplementation on parameters of intestinal barrier integrity, inflammation, redoxbiology and performance in aerobically trained subjects.
13. Antiviral properties of clinoptilolite.
14. Zeolite Encapsulation Decreases TiO2-photosensitized ROS Generation in Cultured Human Skin Fibroblasts.
15. New Antiaxillary Odour Deodorant Made With Antimicrobial Ag-zeolite (Silver-Exchanged Zeolite).
16. Antiphlogistic effect by zeolite as determined by a murine inflammation model.
17. Histamine-binding capacities of different natural zeolites: a comparative study.
18. Removal of Sulfonamide Antibiotics From Water: Evidence of Adsorption Into an Organophilic Zeolite Y by Its Structural Modifications.
19. Zeolite protects mice from iron‐induced damage in a mouse model trial.
20. Immunostimulatory Effect of Natural Clinoptilolite as a Possible Mechanism of Its Antimetastatic Ability.