Θυμάρι: Ένα πανίσχυρο βότανο για την υγεία

Τι είναι το θυμάρι;

Το θυμάρι ή θύμος (thyme) είναι ένα παραδοσιακό βότανο, γνωστό επίσης ως φινοκάλι, μελιτσίνι ή θρούμπι. Είναι ένας αρωματικός θάμνος που όταν ανθίζει το καλοκαίρι, έχει ροζ-μωβ άνθη τα οποία έχουν μια μοναδική μυρωδιά που ελκύει τις μέλισσες. Υπάρχουν πάνω από 400 είδη θυμαριού. Στην Ελλάδα είναι συχνό το θυμάρι το κεφαλωτό (Thymus capitatus) ενώ στην Δυτική Μεσόγειο το θυμάρι το κοινό (Τ. vulgaris) που είναι καλλιεργούμενη μορφή του άγριου θυμαριού (Τ. serpyllum).

Θυμάρι και χρήση

Η γκάμα χρήσης του θυμαριού στη μαγειρική είναι εντυπωσιακή. Χρησιμοποιείται ως μπαχαρικό σε πολλές κουζίνες και ιδιαίτερα στη μεσογειακή. Η γεύση του είναι δυνατή και  ελαφρώς καυστική. Είναι βασικό συστατικό σε ορισμένες σάλτσες όπως η σάλτσα πέστο που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ως καρύκευμα ή να τις προσθέσετε στα ζυμαρικά και στο ρύζι.

 Τα φρέσκα φύλλα ή ολόκληρα τα κλαδάκια του φυτού μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά την προετοιμασία του κρέατος, των πουλερικών, ακόμα και των ψαριών. Αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά του λικέρ βενεδικτίνη.

Εκτός από τη χρήση του στη μαγειρική, το βότανο έχει επίσης σημαντική φήμη για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες. Έχει αντισηπτικές και αντιβακτηριδιακές ιδιότητες, γι’ αυτό και έχει χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία για την ακμή. Τα διάφορα είδη του έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως ως τσάι, τονωτικό, αντιβηχικό και ανακουφιστικό από τον μετεωρισμό. Το πτητικό έλαιο του θυμαριού είναι αποχρεμπτικό, έντονα αντισηπτικό ενώ η θυμόλη που περιέχει είναι ένα δραστικό αντιμυκητιακό.

Για να φτιάξουμε ρόφημα θυμαριού, χρησιμοποιούμε αποξηραμένα φύλλα θυμαριού και βλαστούς τα οποία τοποθετούμε σε ζεστό νερό ώστε να γίνει εκχύλιση των θρεπτικών συστατικών τους. Για καλύτερη γεύση μπορείτε να το συνδυάσετε με μέλι θυμαριού!

Θυμάρι και ιδιότητες

Οι ιδιότητες του θυμαριού το κάνουν χρήσιμο σε χρόνιες, μυκητιακές λοιμώξεις, καθώς και αποτελεσματικό φάρμακο για μολύνσεις των πνευμόνων όπως η βρογχίτιδα και η πλευρίτιδα. 

Στη σύστασή του περιέχει, αιθέρια έλαια όπως ροσμαρινικό οξύ (rosmarinic acid) και ουρσολικό οξύ (ursolic acid), τα οποία έχουν αντισπασμωδικές ιδιότητες και μπορούν να βοηθήσουν  στη θεραπεία της βρογχίτιδας, στους ερεθισμούς του λαιμού, στο βήχα, στη λαρυγγίτιδα, στο άσθμα, στις φλεγμονές του στόματος και στις λοιμώξεις του λαιμού.[9]

Το εύγευστο έγχυμα μπορεί να χορηγηθεί για μικρομολύνσεις του λαιμού και των πνευμόνων, ενώ τα νωπά φύλλα μπορούν να μασηθούν για να ανακουφίσουν τον ερεθισμένο λαιμό.

Το θυμάρι είναι πλούσιο σε βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία όπως Βιταμίνη Α, Βιταμίνη C, Βιταμίνες του συμπλέγματος Β, φολικό οξύ, ασβέστιο, κάλιο, χαλκός, φυτική ίνα, σίδηρος και μαγγάνιο. [10]

Θυμάρι και είδη

Ωστόσο τα διάφορα είδη του θυμαριού μπορεί να έχουν αρκετά διαφορετική σύσταση και αυτό σημαίνει σημαντικές διαφορές σε ορισμένες βιολογικές δράσεις [1, 2]. Οι αναλύσεις έδειξαν ότι οι κύριες χημικές ενώσεις στο Τ. vulgaris είναι: θυμόλη, καρβακρόλη, καμφένιο, καρυοφυλλένιο, αβουτυλένιο, α-τερπενόλη, p-κυμένιο, γ-τερπινένιο, λιναλοόλη και βορνεόλη. Αλλά, ενώ η περιεκτικότητα της θυμόλης είναι περίπου 50% στο αιθέριο έλαιο του T. vulgaris, το ποσοστό αυτό μπορεί να είναι 8% στο T. capitatus. Επίσης, η σύνθεση ενός αιθέριου ελαίου μπορεί να είναι αρκετά διαφορετική ακόμα και στο ίδιο είδος, ανάλογα με το χρόνος συγκομιδής. Μια μελέτη έδειξε πως η περιεκτικότητα σε καρβακρόλη του T. capitatus στη Βόρεια Σικελία ήταν 14,2%, 76,1% και 81,2% όταν ο χρόνος συγκομιδής στις 14/5, στις 19/6  και στις 16/7 [3].

Θυμάρι και ακμή

Όταν το θυμάρι βυθίζεται στο αλκοόλ για ημέρες ή εβδομάδες, μετατρέπεται σε διάλυμα γνωστό ως βάμμα. Σε μελέτη του 2010, το αιθέριο έλαιο θυμαριού βρέθηκε να έχει αντιβακτηριακή δράση κατά του P. acnes, του βακτηρίου που συνδέεται με την κατάσταση του δέρματος, στην ακμή.[10]Το 2012, ερευνητές από το Leeds Metropolitan University, στη Βρετανία, δοκίμασαν τις επιδράσεις βαμμάτων θυμαριού στην ακμή. Τα ευρήματα παρουσιάστηκαν σε συνέδριο της Society for General Microbiology και ήταν εντυπωσιακά. Αυτό το φυσικό παρασκεύασμα βοτάνου καταπολέμησε τα βακτήρια που προκαλούν την ακμή καλύτερα από συνταγογραφούμενα προϊόντα [4]. 

Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι η μελέτη αυτή ήταν εργαστηριακή. Πολλά φυτά έχουν ανασταλτικά αποτελέσματα στην ανάπτυξη βακτηρίων, μυκήτων και ιών in vitro αλλά δεν υπάρχουν πολλές κλινικές ενδείξεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά τους στη θεραπεία της ακμής.

Θυμάρι και ατοπική δερματίτιδα

Σύμφωνα με μια μελέτη του 2018 στο International Immunopharmacology, η εφαρμογή θυμόλης στο δέρμα ατόμων με ατοπική δερματίτιδα έχει άμεση φυσιολογική απόκριση. Εκτός από την αναστολή των φλεγμονωδών ενώσεων που είναι γνωστές ως κυτοκίνες, η θυμόλη βοηθά στη συρρίκνωση των διογκωμένων δερματικών και επιδερμικών στιβάδων του δέρματος που είναι χαρακτηριστικές της δερματίτιδας.

Επιπλέον, η θυμόλη ήταν σε θέση να αποτρέψει δευτερογενείς λοιμώξεις που προκαλούνται από το βακτήριο Staphyloccocus aureus. Αυτή η πολύ συχνή επιπλοκή εμφανίζεται όταν οι διογκωμένοι ιστοί επιτρέπουν στο S. aureus να μετακινηθεί από την επιφάνεια του δέρματος και να δημιουργήσει δεξαμενές κάτω από αυτό.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα αντιφλεγμονώδη και αντιβακτηριακά αποτελέσματα της θυμόλης μπορεί να έχουν θέση στη διαχείριση της χρόνιας ατοπικής δερματίτιδας.[13]

Θυμάρι και αναπνευστικό σύστημα

Το θυμάρι χρησιμοποιείται συχνά ως φυσικό φάρμακο για το βήχα και την φυσική ανακούφιση της συμφόρησης, στο στήθος. Είτε μόνο του είτε σε συνδυασμό με βότανα, είναι ένα από τα πιο συχνά προτεινόμενα βότανα στην Ευρώπη για τη θεραπεία του ξηρού, σπασμωδικού βήχα καθώς και του κοκκύτη. [11]Ενώ το φρέσκο θυμάρι θεωρείται ότι έχει καλύτερα αποτελέσματα, το έλαια θυμαριού μπορεί να επίσης να ωφελήσει.

 Λόγω της χαμηλής τοξικότητας του βοτάνου, έχει γίνει αγαπημένο για τη θεραπεία του βήχα σε μικρά παιδιά. Σε μια μελέτη, ένας συνδυασμός φύλλων θυμαριού και κισσού βοήθησε στην ανακούφιση του βήχα και άλλων συμπτωμάτων οξείας βρογχίτιδας [5].

Θυμάρι και στοματική υγιεινή

Σύμφωνα με μια μελέτη του 2015 στο BMC Complementary and Alternative Medicine, οι ερευνητές πιστεύουν ότι η θυμόλη ανέστειλε την παραγωγή εργοστερόλης, μιας ουσίας παρόμοιας με τη χοληστερόλη που απαιτείται για την ενίσχυση της ανάπτυξης μυκήτων. [13] Σημειώστε ότι τα αντιφλεγμονώδη αποτελέσματα της θυμόλης έχουν τεκμηριωθεί σε αρκετές μελέτες. Η θυμόλη είναι αποτελεσματική στη μείωση των λοιμώξεων και αυτό την καθιστά ευεργετική για την στοματική υγεία. Έτσι, αποτελεί συστατικό σε πολλά οδοντικά προϊόντα, όπως π.χ. στο στοματικό διάλυμα Listerine [6].

Θυμάρι και ανοσοποιητικό σύστημα

Το έλαιο θυμαριού αποτελεσματικό έναντι των ανθεκτικών στελεχών των βακτηρίων Staphylococcus, Enterococcus, Escherichia και Pseudomonas.[10]

Η θυμόλη που περιέχει είναι δραστική κατά των βακτηρίων όπως είναι η σαλμονέλα και ο σταφυλόκοκκος [7]. Αυτό καθιστά το θυμάρι χρήσιμο τονωτικό για το ανοσοποιητικό σύστημα σε χρόνιες λοιμώξεις.

Το φυτό έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία σκουληκιών (ανθελμινθικό) σε παιδιά. Είναι χρήσιμο σε εντερικές λοιμώξεις και προσβολές, από gram-θετικά και gram-αρνητικά βακτήρια, μύκητες και ζύμες όπως ο Candida albicans.

Θυμάρι και εντομοαπωθητικό

Η θυμόλη είναι συστατικό πολλών φυτοφαρμάκων και παρασιτοκτόνων. Μια μελέτη έδειξε ότι το εκχύλισμα θυμαριού μπορεί να αποκρούσει τα κουνούπια όπως π.χ. το κουνούπι Τίγρης.

Το κουνούπι Τίγρης προέρχεται από τροπικές περιοχές της Νοτιοανατολικής Ασίας και από τη δεκαετία του 1990 έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, μεταφέροντας τον ιό του Δυτικού Νείλου, τον δάγκειο πυρετό και άλλες ασθένειες. Μια ερευνητική ομάδα στη Νότια Κορέα ανέφερε ότι ο συνδυασμός θυμόλης, άλφα-τερπινένιο και καρβακρόλης ήταν αποτελεσματικός στην εξόντωση των προνυμφών του.

Για να έχετε καλύτερα αποτελέσματα καταπολέμησης των παρασίτων, τρίψτε φύλλα θυμαριού ανάμεσα στα χέρια σας. Να σημειωθεί ότι οι Ρωμαίοι έκαιγαν και άπλωναν στο πάτωμα θυμάρι για να απομακρύνουν τους σκορπιούς.

Μπορείτε να φτιάξετε ένα σπιτικό εντομοαπωθητικό αναμειγνύοντας 4 σταγόνες αιθέριο έλαιο θυμαριού σε κάθε κουταλάκι του γλυκού ελαιόλαδο ή ανακατεύοντας 5 σταγόνες σε περίπου 4 κουταλιές νερό.

Θυμάρι και σταθερότητα των μαγειρικών ελαίων

Η οξείδωση των λιπιδίων είναι ένα σοβαρό πρόβλημα κατά την επεξεργασία και αποθήκευση των τροφίμων. Μπορεί να προκαλέσει μείωση της ποιότητάς τους, της σταθερότητας και της ασφάλειας. Επιστήμονες από την Πολωνία εξέτασαν εάν το εκχύλισμα θυμαριού μπορεί να παρατείνει τη σταθερότητα του ηλιελαίου σε διαφορετικές θερμοκρασίες. Το συμπέρασμα ήταν ότι το θυμάρι σταθεροποιεί το ηλιέλαιο, κάτι που αποδόθηκε στα αντιοξειδωτικά του.

Το θυμάρι είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε βιταμίνη Α και βιταμίνη C, δύο σημαντικά αντιοξειδωτικά. Τα 100 γρ. φύλλα του T. Vulgaris περιέχουν 4.751 Διεθνείς Μονάδες βιταμίνης Α και 160 mg βιταμίνης C. Η βιταμίνη Α είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση υγιών βλεννογόνων και του δέρματος καθώς και την καλή όραση. Η βιταμίνη C καταπολεμά προφλεγμονώδεις ελεύθερες ρίζες. Επίσης το θυμάρι είναι μια πλούσια πηγή φλαβονοειδών.

Επιλογή και αποθήκευση

Δεν υπάρχουν οδηγίες για την κατάλληλη χρήση του θυμαριού για ιατρικούς σκοπούς. Προτείνεται να συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό για να βεβαιωθείτε ότι είναι η κατάλληλη επιλογή για την κατάστασή σας.

Το θυμάρι μπορεί να αγοραστεί ως αποξηραμένο ή φρέσκο ​​βότανο.

Το αποξηραμένο θυμάρι μπορεί να αποθηκευτεί με ασφάλεια σε θερμοκρασία δωματίου για έως και δύο χρόνια, αλλά χάνει γρήγορα τις αρωματικές του ιδιότητες μετά από περίπου ένα χρόνο.

Το φρέσκο ​​θυμάρι γενικά διαρκεί περίπου μια εβδομάδα στο ψυγείο. τα φύλλα του θα αρχίσουν να μαυρίζουν όταν γεράσει. Το φρέσκο ​​θυμάρι μπορεί να καταψυχθεί και να προστεθεί σε ζωμό και μαγειρευτά απευθείας από την κατάψυξη.

Οι κάψουλες θυμαριού περιέχουν φύλλα θυμαριού σε σκόνη και συνήθως χορηγούνται μεταξύ 250 και 500 mg  ημερησίως. Κατά κανόνα, μην υπερβαίνετε ποτέ τη συνιστώμενη δόση στην ετικέτα του προϊόντος.

Το αιθέριο έλαιο θυμαριού πωλείται συνήθως σε  μπουκάλια τα οποία είναι ανθεκτικά στο φως. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, καθώς τα αιθέρια έλαια αντενδείκνυνται για απευθείας επαφή με το δέρμα, αλλά και για κατάποση! Για εσωτερική λήψη, μπορείτε να δοκιμάσετε βάμμα, το οποίο θα διαλύσετε στο νερό (ακολουθήστε τις οδηγίες του).

Μπορείτε να αποθηκεύσετε το αιθέριο έλαιο στο ψυγείο ή σε δροσερό, στεγνό δωμάτιο μακριά από το άμεσο ηλιακό φως. Η υπεριώδης ακτινοβολία από τον ήλιο μπορεί να βλάψει τα αιθέρια έλαια.[13]

Θυμάρι και παρενέργειες

Το θυμάρι είναι ασφαλές όταν καταναλώνεται ως τρόφιμο. Δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες για να γνωρίζουμε αν είναι ασφαλές σε φαρμακευτικές δόσεις που λαμβάνονται από το στόμα. Σε μερικούς ανθρώπους, μπορεί να προκαλέσει διαταραχή του πεπτικού συστήματος, πονοκέφαλο ή ζάλη.

Χρειάζεται προσοχή στην ποσότητα της λήψης του καθώς η λήψη σε μεγάλη ποσότητα μπορεί να σκοτώσει τα καλά βακτήρια του εντέρου και να διαταράξει την χλωρίδα του.

Επίσης μπορεί να προκαλέσει επιβράδυνση στη πήξη του αίματος και να αυξήσει τον κίνδυνο αιμορραγίας, αν χρησιμοποιηθεί σε μεγάλες ποσότητες. Συνεπώς, μη χρησιμοποιείτε το θυμάρι για τουλάχιστον δύο εβδομάδες πριν από μια προγραμματισμένη χειρουργική επέμβαση.

Το θυμαρέλαιο μπορεί να ερεθίσει τους βλεννογόνους γι’ αυτό πρέπει να το αραιώνετε πάντα καλά. Έχει αναφερθεί μια περίπτωση στην Τουρκία όπου η κατάποση ελαίου 25 ml προκάλεσε ηπατοτοξικότητα [8].

Μην πίνετε μεγάλη ποσότητα ως αφέψημα και για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Κατά την εγκυμοσύνη είναι πιθανότατα ασφαλές το θυμάρι σε κανονική δόση, ωστόσο αποφύγετε το ρόφημα σε θεραπευτικές δόσεις αν είστε έγκυος ή θηλάζετε.

Ορισμένα άτομα που είναι αλλεργικά σε φυτά της οικογένειας των χειλανθών (Lamiaceae) μπορεί να είναι αλλεργικά και στο θυμάρι.

Τέλος, το φυτό μπορεί να δρα σαν οιστρογόνο στο σώμα. Εάν έχετε κάποια πάθηση που μπορεί να επιδεινωθεί από την έκθεση σε οιστρογόνα, μην το χρησιμοποιείτε.

Παραπομπές

1. Evaluation of the antibacterial and antioxidant activities of chitosan edible films incorporated with organic essential oils obtained from four Thymus species.
2. Assessment of Antioxidant and Antibacterial Properties on Meat Homogenates of Essential Oils Obtained from Four Thymus Species Achieved from Organic Growth.
3. Influence of harvesting time on composition of the essential oil of Thymus capitatus (L.) Hoffmanns. & Link. growing wild in northern Sicily and its activity on microorganisms affecting historical art crafts.
4. Thyme may be better for acne than prescription creams.
5. Efficacy and Tolerability of a Fluid Extract Combination of Thyme Herb and Ivy Leaves and Matched Placebo in Adults Suffering From Acute Bronchitis With Productive Cough. A Prospective, Double-Blind, Placebo-Controlled Clinical Trial.
6. THYMOL – ESSENTIAL OILS FOR ORAL HEALTH.
7. Medicinal and Functional Values of Thyme (Thymus vulgaris L.) Herb.
8. Acute Hepatitis Associated with Thymus Vulgaris
   Oil Ingestion; Case Report.
9. Οι θεραπευτικές ιδιότητες του θυμαριού
10. 12 Health Benefits of Thyme
11. Thyme
12. Thyme Tea: Health Benefits, Nutrition Facts, and How to Prepare It
13. What Is Thymus Vulgaris?