Σιδηροπενική αναιμία: τιμές, συμπτώματα & διατροφή

Ανάμεσα στους διάφορους τύπους αναιμίας, η σιδηροπενική αναιμία (iron deficiency anaemia) αποτελεί με διαφορά την πιο κοινή μορφή και επηρεάζει κατά κύριο λόγο τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και τον ανήλικο πληθυσμό.

Πάμε να δούμε τι ακριβώς είναι, πώς πραγματοποιείται η διάγνωση και ποια είναι τα πιθανά αίτια & συμπτώματα, αλλά και πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε μέσω της διατροφής και των διατροφικών συμπληρωμάτων!

Τι είναι η σιδηροπενική αναιμία;

Όπως γίνεται ξεκάθαρο και από το όνομά της, η σιδηροπενική αναιμία είναι μία παθολογική κατάσταση που προκύπτει από την ανεπάρκεια του οργανισμού σε σίδηρο. 

Εξαιτίας των χαμηλών επιπέδων σιδήρου, ο οργανισμός δεν παράγει επαρκή αιμοσφαιρίνη στα ερυθρά αιμοσφαίρια, εμποδίζοντας τη φυσιολογική μεταφορά του οξυγόνου στον οργανισμό.

• Ποια η διαφορά με τη σιδηροπενία; 

Η ανεπάρκεια του οργανισμού σε σίδηρο (σιδηροπενία) δε συνοδεύεται απαραίτητα από αναιμία, το οποίο σημαίνει πως είναι πιθανό κάποιος να είναι σιδηροπενικός αλλά όχι αναιμικός. Ωστόσο, η αποκατάσταση των επιπέδων σιδήρου είναι πολύ σημαντικό να πραγματοποιείται άμεσα, ακόμη και αν δεν έχει εμφανιστεί αναιμία.

• Ποια η διαφορά με το στίγμα;

Το λεγόμενο στίγμα αναφέρεται σε έναν διαφορετικό τύπο αναιμίας και συγκεκριμένα στη Μεσογειακή Αναιμία ή Θαλασσαιμία. Αφορά άτομα που χαρακτηρίζονται ως ετεροζυγώτες, καθώς φέρουν ένα παθολογικό και ένα υγιές γονίδιο για την αιμοσφαιρίνη, το οποίο προκύπτει κληρονομικά (από τους γονείς).

Τιμές & διάγνωση

Η διάγνωση της σιδηροπενικής αναιμίας γίνεται κατόπιν εξέτασης της κλινικής εικόνας του ασθενούς για εντοπισμό τυχόν συμπτωμάτων και λήψης ιατρικού ιστορικού. Ακολουθεί η πραγματοποίηση αιματολογικών εξετάσεων, όπου ελέγχονται διάφοροι δείκτες.

 Στις εξετάσεις αίματος για τη σιδηροπενική αναιμία μετρώνται κατά κύριο λόγο οι παρακάτω δείκτες:

• Αιματοκρίτης
• Αιμοσφαιρίνη
• Φερριτίνη
• Σίδηρος ορού
• Τρανσφερίνη
• MCV
• Σιδηροδεσμευτική ικανότητα (TIBC)

Αυτό που παρατηρείται στις περισσότερες περιπτώσεις σιδηροπενικής αναιμίας, είναι οι χαμηλές τιμές αιμοσφαιρίνης, αιματοκρίτη, MCV, σιδήρου ορού & φερριτίνης και οι υψηλές τιμές τρανσφερίνης και TIBC.

Αξίζει να σημειωθεί πως το επιθυμητό εύρος για τους παραπάνω δείκτες ποικίλλει ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, την κατάσταση υγείας ή/και το διαγνωστικό κέντρο, αλλά σε γενικές γραμμές ισχύουν τα εξής:

1. Η φερριτίνη κυμαίνεται ιδανικά σε τιμές από 40 έως 200 ng/mL, ενώ κάτω από τα 30 ng/mL είναι διαγνωστικές για σιδηροπενία.
2. Ο αιματοκρίτης στους άνδρες είναι επιθυμητό να κυμαίνεται στο 40-52% και στις μη εγκυμονούσες γυναίκες στο 36-48%.
3. Οι τιμές αιμοσφαιρίνης θα πρέπει να είναι μεταξύ 14-18 g/dl αίματος για τους άνδρες και 12-16 g/dl αίματος για τις γυναίκες. Τα κατώτερα επίπεδα υποδηλώνουν την ύπαρξη αναιμίας.

Εφόσον οι αιματολογικοί δείκτες οδηγήσουν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει κάποιου είδους αναιμία, διενεργούνται συνήθως επιπλέον εξετάσεις για διερεύνηση της αιτίας και σωστή διαχείριση του προβλήματος (π.χ. ενδοσκόπηση, κολονοσκόπηση).

Συμπτώματα & επιπτώσεις

Ανάλογα με το άτομο αλλά και τη σοβαρότητα της κατάστασης, τα συμπτώματα μπορούν να διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό και να είναι από πολύ ήπια έως και αρκετά σοβαρά.

Τα πιο κοινά συμπτώματα σιδηροπενικής αναιμίας είναι:

1. Ωχρότητα – λευκότερη ή κιτρινωπή όψη
2. Αίσθημα κόπωσης – ακόμη και αν δεν υπάρχει προφανής λόγος
3. Κοίλα ή/και εύθραυστα νύχια (spoon/brittle nails)
4. Δύσπνοια και λαχάνιασμα
5. Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών
6. Πονοκέφαλοι (π.χ. ημικρανίες)
7. Διαταραχή Pica και Παγοφαγία – επιθυμία για μη θρεπτικά αντικείμενα, όπως παγάκια, πηλός και χώμα
8. Ενοχλήσεις στο στόμα (ξηροστομία, αίσθημα καύσου), στη γλώσσα (φλεγμονή, πόνος) και στα χείλη (π.χ. χειλίτιδα)
9. Ταχυπαλμία ή/και αρρυθμίες
10. Τριχόπτωση
11. Επώδυνη κατάποση
12. Μειωμένη όρεξη για φαγητό (κυρίως στα παιδιά)
13. Θωρακικό άλγος (π.χ. στηθάγχη) – ιδιαίτερα σε ευπαθείς ομάδες και ηλικιωμένους
14. Δερματικά έλκη
15. Εμβοές
16. Κρύα άκρα

Εάν καθυστερήσει η διάγνωση και αντιμετώπιση της πάθησης, είναι πιθανό να οδηγήσει σε μία ή περισσότερες επιπλοκές και προβλήματα υγείας, όπως: 

• Διαταραχές ανάπτυξης σε βρέφη και παιδιά (π.χ. δυσκολία στη μάθηση)
• Επιπλοκές εγκυμοσύνης (πρόωρος τοκετός, χαμηλό βάρος νεογνού)
• Επιρρέπεια σε ασθένειες (αυξημένη συχνότητα εμφάνισης λοιμώξεων)
• Καρδιακά προβλήματα (π.χ. καρδιακή ανεπάρκεια)

Αίτια 

Η σιδηροπενική αναιμία είναι αποτέλεσμα της ανεπάρκειας του οργανισμού σε σίδηρο, κάτι το οποίο μπορεί να προκύψει με διάφορους τρόπους. Βασικότερες αιτίες αποτελούν οι εξής:

1. Ανεπαρκής διατροφική πρόσληψη (π.χ. αυστηρές δίαιτες, vegan διατροφή)
2. Δυσαπορρόφηση του σιδήρου (π.χ. λόγω παθήσεων/φαρμάκων)
3. Ανεπιτυχής κάλυψη των αυξημένων απαιτήσεων σιδήρου (εγκυμονούσες, έφηβοι και παιδιά, αθλητές)
4. Αυξημένη απώλεια αίματος (π.χ. έμμηνος ρύση, τραύμα)

Σε ποιες ομάδες είναι πιο συχνή;

Αν και πρόκειται για μία κατάσταση που επηρεάζει το γενικότερο πληθυσμό, φαίνεται να εμφανίζεται συχνότερα σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, οι οποίες αναφέρονται παρακάτω:

• Αυστηρά χορτοφάγοι (vegans)
• Γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας – ιδιαίτερα με βαριά εμμηνορροϊκή αιμορραγία
• Έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες
• Άτομα με πολύ επιλεκτική διατροφή (φτωχή σε σίδηρο, βιταμίνη C, κ.ά.)
• Ανήλικα άτομα (γρήγορος ρυθμός ανάπτυξης, υπερβολική κατανάλωση γάλακτος)
• Άτομα με μειωμένη πρόσληψη τροφής (π.χ. διαιτώμενοι)
• Άτομα με φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου όπως η νόσος του Crohn, η ελκώδης κολίτιδα και η κοιλιοκάκη
• Άτομα που έχουν υποβληθεί σε βαριατρική επέμβαση
• Αθλητές
• Τακτικοί αιμοδότες

Επιπλέον, είναι αρκετά πιθανό να εμφανίσουν και τα άτομα που αιμορραγούν σε κάποιο σημείο, όπως τα νεφρά και το πεπτικό σύστημα, λόγω παθολογικών καταστάσεων, όπως:

• Γαστρίτιδα
• Οισοφαγίτιδα
• Έλκη στομάχου/εντέρου
• Αιμορροΐδες
• Συχνές ρινορραγίες

Θεραπεία

Μιας και ο σίδηρος είναι απαραίτητος για τη φυσιολογική λειτουργία ολόκληρου του οργανισμού, είναι σημαντικό τα επίπεδά του να διατηρούνται στο επιθυμητό εύρος και, φυσικά, σε περίπτωση μειωμένων τιμών και σιδηροπενικής αναιμίας θα πρέπει να υπάρξει άμεση διαχείριση της κατάστασης.

• Διατροφή για σιδηροπενική αναιμία

Η ιδανική διατροφή για τα άτομα με σιδηροπενική αναιμία περιλαμβάνει τροφές που είναι πλούσιες σε σίδηρο αλλά και σε συστατικά που ενισχύουν την απορρόφησή του (βιταμίνη C). Παράλληλα, βοηθάει να αποφεύγεται η συχνή κατανάλωση τροφών που παρεμβαίνουν σε αυτήν την διαδικασία. 

Χάρη στο μεγάλο αριθμό τροφίμων που περιέχουν σίδηρο, είναι ευτυχώς πολύ εύκολο να καλυφθούν οι ημερήσιες ανάγκες μέσω της διατροφής, καταναλώνοντας νόστιμα και θρεπτικά γεύματα/σνακ για όλες τις προτιμήσεις!

Συγκεκριμένα, ο σίδηρος ανευρίσκεται σε τρόφιμα τόσο ζωικής όσο και φυτικής προέλευσης. Στην πρώτη περίπτωση συναντούμε τον αιμικό σίδηρο, που χαρακτηρίζεται από υψηλότερη απορροφησιμότητα, ενώ ο μη αιμικός σίδηρος που συναντούμε σε τρόφιμα όπως τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά είναι λιγότερο απορροφήσιμος.

Τροφές με σίδηρο

Παρακάτω αναφέρονται ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα τροφών που αποτελούν καλή πηγή σιδήρου:

1. Κρέας (συκώτι, κόκκινο κρέας, πουλερικά)
2. Θαλασσινά (γαρίδες, στρείδια)
3. Αυγά
4. Ψάρια (σαρδέλες, τόνος, σολομός, μπακαλιάρος)
5. Πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, χόρτα)
6. Όσπρια (φασόλια, φακές, ρεβύθια, αρακάς)
7. Ξηροί καρποί και σπόροι (κάσιους, φυστίκια Αιγίνης, ηλιόσποροι, σπόροι κολοκύθας)
8. Μπρόκολο
9. Πιπεριές (κόκκινες, κίτρινες)
10. Αποξηραμένα φρούτα
11. Εσπεριδοειδή
12. Τρόφιμα εμπλουτισμένα σε σίδηρο (γάλα, χυμός, δημητριακά, αρτοσκευάσματα)

Γενικά, όταν καταναλώνονται τρόφιμα με μη αιμικό σίδηρο (φυτικής προέλευσης) συστήνεται να λαμβάνεται παράλληλα και κάποια τροφή πλούσια σε βιταμίνη C (π.χ. χυμός πορτοκαλιού, λεμόνι, πιπεριές) για βέλτιστη απορρόφηση.

Αντιθέτως, είναι σημαντικό να αποφεύγεται όσο γίνεται η ταυτόχρονη κατανάλωση τροφίμων που εμποδίζουν την απορρόφησή του, λόγω συγκεκριμένων συστατικών που περιέχουν. Στις τροφές αυτές συγκαταλέγονται τα εξής:

• Γαλακτοκομικά προϊόντα (π.χ. τυρί)
• Καφές
• Τσάι
• Κακάο
• Σοκολάτα
• Κόκκινο κρασί
• Σιτηρά ολικής άλεσης

Φυσικά, δεν συστήνεται η γενικότερη αποφυγή των παραπάνω τροφίμων καθώς αποτελούν πηγή πολύτιμων θρεπτικών συστατικών, αλλά η προσπάθεια να μη λαμβάνονται ταυτόχρονα με πηγές σιδήρου και, ιδιαίτερα, μη αιμικού.

Κάτι τέτοιο συστήνεται γιατί περιέχουν συστατικά που περιορίζουν σημαντικά την απορρόφηση του σιδήρου, όπως:

• Τανίνες
• Ασβέστιο
• Πολυφαινόλες
• Οξαλικά
• Φυτικά οξέα
• Φωσβιτίνη

Με βάση όλα τα παραπάνω, αναφέρονται ορισμένα πρακτικά tips ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστη λήψη σιδήρου από τον οργανισμό:

1. Καταναλώνετε τροφές πλούσιες σε σίδηρο μαζί με όσες είναι πλούσιες σε βιταμίνη C.
2. Αποφεύγετε να πίνετε τσάι, καφέ ή κόκκινο κρασί με τα γεύματα.
3. Προσπαθήστε να μην καταναλώνετε τροφές πλούσιες σε ασβέστιο παράλληλα με καλές πηγές σιδήρου.
4. Σε περίπτωση (αυστηρής) χορτοφαγίας ή νηστείας επιδιώξτε την καθημερινή πρόσληψη τροφίμων πλούσιων σε σίδηρο, παρουσία βιταμίνης C (π.χ. σπανάκι με λεμόνι).

• Συμπληρώματα διατροφής

Στα άτομα που συνεχίζουν να έχουν χαμηλά επίπεδα σιδήρου – ακόμη και προσέχοντας τη διατροφή τους – ή δεν μπορουν να καλύψουν τις αυξημένες τους ανάγκες αποκλειστικά μέσω του φαγητού, συστήνεται η λήψη κάποιου διατροφικού συμπληρώματος με σίδηρο ή μίας πολυβιταμίνης που τον περιέχει σε επαρκή ποσότητα, σε συνδυασμό με άλλα συστατικά που συμβάλλουν στην απορρόφησή του (βιταμίνη C) και στην υγιή αιμοποίηση (φολικό οξύ, βιταμίνη Β12).

Αξίζει να σημειωθεί πως τα διατροφικά συμπληρώματα σιδήρου κυκλοφορούν σε ποικίλες μορφές (πόσιμο, δισκία, φακελάκια, ζελεδάκια) και σε διάφορες δόσεις, ικανοποιώντας όλες τις πιθανές ανάγκες. Παρακάτω αναφέρονται ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα:

1.Nature’s Plus Hema-Plex Iron Slow Release 10 δισκία βραδείας αποδέσμευσης

Μία μοναδική φόρμουλα με πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο (85 mg) συνδυαστικά με άλλα μέταλλα, βιταμίνες, πολύτιμα φυτικά εκχυλίσματα, αντιοξειδωτικά και L-κυστεΐνη. Οι ταμπλέτες βραδείας αποδέσμευσης εξασφαλίζουν τη βέλτιστη απορρόφηση και βιοδιαθεσιμότητα, ενώ η σύνθεση είναι φιλική στο στομάχι.

2. Nordaid Iron Spray Υπογλώσσιος Σίδηρος 

Σίδηρος σε μορφή σπρέι που ενδείκνυται για όλη την οικογένεια (από 4 ετών και άνω), διαθέτει ευχάριστη γεύση μήλου και χαρακτηρίζεται από ταχεία & υψηλή απορρόφηση. Είναι κατάλληλος για λήψη ακόμη και από αυστηρά χορτοφάγους (vegans), ενώ δεν προκαλεί γαστρεντερικές διαταραχές και μπορεί να ληφθεί οποιαδήποτε στιγμή, ασχέτως φαγητού.

3. Vitabiotics Feroglobin 

Μία φιλική προς το στομάχι φόρμουλα που περιλαμβάνει έναν συνδυασμό σιδήρου με βιταμίνες (Β6-Β9-Β12) και ψευδάργυρο, σε κάψουλες ελεγχόμενης αποδέσμευσης. Υποστηρίζει τα υγιή επίπεδα σιδήρου, τη φυσιολογική αιμοποίηση, καθώς και τη μείωση του αισθήματος κόπωσης.

4. Solgar Gentle Iron

Διγλυκινικός σίδηρος 25 mg σε φυτικές κάψουλες που δεν περιέχουν συντηρητικά, τεχνητά χρώματα & αρώματα, συστατικά ζωικής προέλευσης και τα κοινά αλλεργιογόνα. Καλύπτει τις ημερήσιες απαιτήσεις, δεν προκαλεί γαστρεντερικές ενοχλήσεις και δεν απαιτεί την παρουσία βιταμίνης C για να απορροφηθεί.

5. Doctor’s Formulas Nanofer Φόρμουλα Νανοσωματιδιακού Σιδήρου

Σε αυτήν την πόσιμη φόρμουλα σιδήρου, βιταμινών C, B9 & B12 και χαλκού, τα συστατικά είναι εγκλωβισμένα σε πολυμερικά νανοσωματίδια με σκοπό την καλύτερη απορρόφησή τους. Το συμπλήρωμα διαθέτει ευχάριστη γεύση κεράσι και διαρκεί για έναν μήνα (30 δόσεις).

Συμπέρασμα

Εν κατακλείδι, είναι πολύ σημαντικό να ακολουθούμε μία ισορροπημένη διατροφή που καλύπτει τις ημερήσιες ανάγκες μας και να πραγματοποιούμε τις απαραίτητες εξετάσεις υγείας (προληπτικές και μη), ώστε να υποστηρίξουμε κατά το μέγιστο δυνατό την ευεξία και μακροζωία.

Στο Vita4you.gr θα βρείτε μεγάλη ποικιλία σε συμπληρώματα σιδήρου.