Διατροφή για διάρροια, τι μπορώ να φάω;

Τι είναι η διάρροια;

Η διάρροια χαρακτηρίζεται από συχνές κενώσεις, με κόπρανα πιο υδαρή από το κανονικό που συνοδεύεται από υπερβολική απώλεια υγρών και ηλεκτρολυτών. Η διάρροια εμφανίζεται επειδή το περιεχόμενο της γαστρεντερικής οδού κινείται πολύ γρήγορα προκαλώντας την απορρόφηση λιγότερων υγρών και θρεπτικών συστατικών. Η διάρροια ταξινομείται σε τέσσερις κατηγορίες:  

• Ωσμωτική
• Εκκριτική
• Εξιδρωματική
• Ταχεία εντερική

Η ωσμωτική διάρροια μπορεί να προκληθεί όταν υπάρχουν ορισμένες ουσίες (π.χ. αντιόξινα, λακτουλόζη, λακτόζη) στο γαστρεντερικό σωλήνα που απορροφώνται ελάχιστα και προκαλείται το ωσμωτικό αποτέλεσμα. Τα αίτια της ωσμωτικής διάρροιας μπορεί να είναι η δυσανεξία στη λακτόζη, η δυσαπορρόφηση λιπών, το σύνδρομο dumping μετά από γαστρική χειρουργική επέμβαση ή ορισμένα φάρμακα (δηλαδή φάρμακα που περιέχουν υπερτονικά ή σορβιτόλη).

Η εκκριτική διάρροια προκαλείται όταν υπάρχει υπερβολική έκκριση νερού και αλάτων στο έντερο, η οποία προκαλείται από βακτηριακές τοξίνες (Clostridium difficile, E. Coli κ.λπ.), καφεΐνη, ιούς ή αυξημένα χολικά οξέα μετά από εκτομή ειλεού.

Η εξιδρωματική διάρροια συνήθως εμφανίζεται σε άτομα που πάσχουν από την νόσο του Crohn ή ελκώδη κολίτιδα. Προκύπτει όταν υπάρχει βλάβη στον εντερικό βλεννογόνο που οδηγεί σε απελευθέρωση ή διαρροή βλέννας, αίματος και πρωτεϊνών πλάσματος από τα κύτταρα ως αποτέλεσμα φλεγμονής.

Τέλος, η ταχεία διάρροια εντερικής διέλευσης προκύπτει από την αύξηση της προωθητικής δραστηριότητας στο κόλον. Όταν το κόλον συστέλλεται πιο έντονα από το κανονικό, η τροφή περνάει πιο γρήγορα μέσω του πεπτικού συστήματος και απορροφάται λιγότερο νερό πίσω στο σώμα, καθιστώντας τα κόπρανα πολύ υδαρή. Αιτίες αυτού του τύπου διάρροιας είναι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, η χειρουργική παράκαμψη, οι γαστρικές και εντερικές εκτομές, τα αντιβιοτικά ή το στρες. [1]

Από τι προκαλείται η διάρροια;

Η διάρροια μπορεί να προκληθεί από ιογενείς λοιμώξεις όπως είναι η γαστρεντερίτιδα. Άλλη αιτία είναι οι βακτηριακές λοιμώξεις. Διάφορα βακτήρια μπορούν να εισέλθουν στο σώμα μέσω μολυσμένου νερού ή τροφής. Τα πιο κοινά βακτήρια είναι τα: Campylobacter, Ε. Coli, Salmonella, Shigella. Τέλος, μπορεί να προκληθεί από παρασιτικές λοιμώξεις. Τα παράσιτα, όπως και τα βακτήρια μπορούν να εισέλθουν στο πεπτικό σύστημα τόσο με το νερό, όσο και με την τροφή. Τα πιο συχνά παράσιτα που μπορούν να προκαλέσουν διάρροια είναι τα: Cryptosporidium, Entamoeba histolytica και Giardia lamblia. [2]

Γαστρεντερίτιδα και παιδιά

Σε πρώτη φάση πρέπει να πραγματοποιηθεί εκτίμηση της κατάστασης του παιδιού, δηλαδή να αναφερθεί πόσο αφυδατωμένο είναι αλλά και αν υπάρχει η δυνατότητα να προσδιοριστεί η αιτιολογία της οξείας γαστρεντερίτιδας. Επίσης, το βάρος του παιδιού κατά την διάρκεια της ασθένειας αλλά και μετά από την θεραπεία χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση του βαθμού αφυδάτωσης. [4]

Πότε τα παιδιά θεωρούνται επαρκώς ενυδατωμένα και πότε όχι;

Τα παιδιά θεωρούνται επαρκώς ενυδατωμένα όταν δεν παρουσιάζουν κάποιο σύμπτωμα και έχουν χάσει σωματικό βάρος μεταξύ 3-5% του συνολικού τους βάρους, ενώ σοβαρή αφυδάτωση χαρακτηρίζεται όταν έχει χαθεί μεγαλύτερο από το 9% του συνολικού τους σωματικού βάρους. Επιπρόσθετα σημάδια αφυδάτωσης σε βρέφη είναι ο μικρός αριθμός υγρών πανών και τα ασυνήθιστα βαθουλώματα στο κεφάλι του βρέφους. [3]

Ποια είναι η θεραπεία της αφυδάτωσης στα παιδιά;

Σε περιπτώσεις ήπιας έως μέτριας αφυδάτωσης, το θεραπευτικό σχήμα είναι συνήθως μία κανονική δίαιτα σε συνδυασμό με από του στόματος θεραπεία ενυδάτωσης, με 50mL ανά κιλό σωματικού βάρους. Η θεραπεία σοβαρής αφυδάτωσης απαιτεί νοσηλεία με τη χρήση ενδοφλέβιων ή/ και από του στόματος θεραπεία ενυδάτωσης. [4]

Διατροφικές συμβουλές για τη διαχείριση της διάρροιας

Εάν κάποιος πάσχει από χρόνια διάρροια, ένα ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων μπορεί να βοηθήσει ώστε να αντιληφθεί ποια τρόφιμα κάνουν χειρότερα τα συμπτώματα της. Γενικότερα, η κατανάλωση μιας διατροφής χαμηλής σε λίπος, συμβάλλει θετικά σε άτομα με οξεία διάρροια καθώς, το λίπος καθυστερεί την γαστρική κένωση και ο περιορισμός λίπους φαίνεται να είναι ανεκτός σε μια ποικιλία γαστρεντερικών παθήσεων. Ορισμένες τροφές που μπορεί να επιδεινώσουν τη διάρροια είναι: 

• Γάλα 
• Όσπρια και λαχανικά που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες 
• Φρούτα και χυμοί 
• Ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη όπως ο καφές και το τσάι
• Αλκοολούχα ποτά
• Λιπαρά κρέατα όπως μπέικον
• Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά όπως τηγανιτά, αρτοσκευάσματα, πατατάκια κλπ
• Τεχνητά γλυκαντικά
• Τσίχλες και μέντα χωρίς ζάχαρη που περιέχουν σορβιτόλη, μαννιτόλη ή ξυλιτόλη
• Μεγάλες ποσότητες ξηρών καρπών ή βουτύρων από ξηρούς καρπούς [5]

Χρήσιμες συμβουλές για τον έλεγχο της διάρροιας

Κάθε άτομο, διαφέρει ως προς την ανοχή του σε τρόφιμα. Τροφές που προκαλούν κράμπες, αέρια ή διάρροια καλό είναι να αποφεύγονται.

• Τρόφιμα που είναι σε θερμοκρασία δωματίου μπορεί να είναι καλύτερα ανεκτά από τα ζεστά ή κρύα τρόφιμα.
• Η διάρροια μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση που σχετίζεται με απώλεια μετάλλων. Η αντικατάσταση υγρών και μετάλλων με νερό, ζωμό, χυμούς φρούτων και αθλητικά ποτά είναι μια καλή λύση.
• Το κάλιο είναι ένα σημαντικό στοιχείο για το σώμα. Μπορεί να χαθεί σε μεγάλες ποσότητες λόγω της διάρροιας. Με μειωμένη ποσότητα καλίου επέρχεται και αδυναμία. Σε περιπτώσεις διάρροιας, συνιστάται η κατανάλωση τροφίμων με  υψηλή περιεκτικότητα σε κάλιο, όπως ώριμες μπανάνες, νέκταρ βερίκοκου ή ροδάκινου, πατάτες, ψάρια και κρέας.
• Κατανάλωση συχνών και μικρών ποσοτήτων φαγητού. [6]

Τρόφιμα που είναι περισσότερο ανεκτά

• Φρούτα και λαχανικά: Μήλα, μπανάνες, ροδάκινα, βερίκοκα, κονσερβοποιημένα αχλάδια, γκρέιπφρουτ, πατάτες, πεπόνια.
• Ψωμιά και δημητριακά: Πλιγούρι βρώμης, πίτουρο βρώμης, άσπρο ρύζι, χυλοπίτες, άσπρο ψωμί / κουλουράκια, κρέμα σιταριού.
• Φαγητά με πρωτεΐνη: Τυρί (ιδιαίτερα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά), γιαούρτι, αυγά, άπαχο ψάρι, βοδινό κρέας, χοιρινό κρέας, πουλερικά χωρίς δέρμα. [5]

Συμπληρώματα για αποκατάσταση

Προβιοτικά

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα προβιοτικά δρουν αποτελεσματικά στην πρόληψη της διάρροιας από C. Difficile τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιά. Όλες οι μελέτες αναφέρουν συντόμευση στην διάρκεια της διάρροιας και μειωμένη συχνότητα κοπράνων. Τα προβιοτικά φαίνεται να μειώνουν την διάρκεια κατά περίπου 25 ώρες, τον κίνδυνο διάρροιας να διαρκέσει τέσσερις ή περισσότερες ημέρες κατά 59% και οδήγησε σε περίπου μια λιγότερη διαρροική κένωση την ημέρα. 

Σύμφωνα με άλλα ευρήματα υπήρξε θετική συσχέτιση σε παιδιά με διάρροια ροταϊού με την χρήση προβιοτικών. Οι έρευνες που αφορούν την χορήγηση προβιοτικών αναφέρονται κατά βάση σε οξεία και λοιμώδη διάρροια. Η από του στόματος χορήγηση προβιοτικών μειώνει τη διάρκεια της οξείας διαρροϊκής νόσου στα παιδιά κατά περίπου μια ημέρα. [10]

Ψευδάργυρος

Ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για τη διατήρηση της δομής και της μορφής των πρωτεϊνικών μορίων. Ιδιαίτερης σημασίας για τη δημόσια υγεία, ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για τα ανοσοποιητικά αμυντικά συστήματα, την εντερική λειτουργία και την ανάπτυξη του εγκεφάλου. 

Μέσα από μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ινδία, βρέθηκε ότι το συμπλήρωμα ψευδαργύρου έχει ευεργετική επίδραση σε διαρροϊκά επεισόδια και μειώνει την πιθανότητα συνέχισης της διάρροιας τόσο σε οξεία επεισόδια όσο και σε επίμονη διάρροια (≥14 ημέρες). Έτσι, το 2004 ο ΠΟΥ με την UNICEF επικαιροποίησαν τις συστάσεις για την θεραπεία της διάρροιας που συμπεριλαμβάνει την χρήση από του στόματος διάλυμα επανυδάτωσης χαμηλής ωσμωτικότητας, συνεχιζόμενη σίτιση από το στόμα και συμπληρώματα ψευδαργύρου. [8]

Όσον αφορά την διάρροια σε παιδιά, έρευνες έχουν δείξει ότι όσα παιδιά λάμβαναν συμπλήρωμα ψευδαργύρου είχαν μικρότερα επεισόδια διάρροιας και ήταν λιγότερο πιθανό να έχουν εξέλιξη σε μια παρατεταμένη διάρροια όπως και σε μια οξεία διάρροια. [11]

Ψύλλιο 

Το ψύλλιο μπορεί να ομαλοποιήσει την μορφή κοπράνων σε περιπτώσεις διάρροιας. Έχει αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα του τόσο σε οξεία διάρροια όσο και σε χρόνια. Μέσα από έρευνες έδειξε ότι προκαλεί βελτίωση της λειτουργίας του εντέρου σε ασθενείς με αιμορροΐδες, ελκώδη κολίτιδα και διάρροια που προκαλείται από εντερική διατροφή. [9]

Βιταμίνη Α

Η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης Α έχει αποδειχθεί ότι μειώνει το ποσοστό των επεισοδίων διάρροιας που εξελίσσονται σε μια πιο σοβαρή ασθένεια και πιθανότατα μειώνει τη θνησιμότητα μέσω αυτού του μηχανισμού. Σε μια άλλη μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε παιδιά που παρουσίαζαν λοίμωξη από Shigella φάνηκε ότι η λήψη βιταμίνης Α συνέβαλε θεραπευτικά. Η βιταμίνη Α έχει μικρή επίδραση στη συχνότητα της διάρροιας, αλλά μειώνει τη σοβαρότητα της διάρροιας και έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τη θνησιμότητα τόσο για τη διάρροια όσο και για κάθε αιτία. [11]

Ηλεκτρολύτες

Η θεραπεία επανυδάτωσης από το στόμα είναι η χορήγηση κατάλληλων διαλυμάτων από το στόμα για την πρόληψη ή τη διόρθωση της διαρροϊκής αφυδάτωσης. Είναι μια αποδοτική μέθοδος διαχείρισης της οξείας γαστρεντερίτιδας και μειώνει τις απαιτήσεις νοσηλείας. Για αρχή αποτελείται από νερό και ηλεκτρολύτες για να αντικαταστήσουν τις απώλειες και στην συνέχεια ακολουθείται μια θεραπεία με υγρά συντήρησης για την αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων απωλειών μόλις επιτευχθεί η επανυδάτωση (σε συνδυασμό παράλληλα με την κατάλληλη διατροφή).

Τα βρέφη και τα παιδιά που θηλάζουν θα πρέπει να συνεχίσουν να λαμβάνουν τροφή, ακόμη και κατά τη φάση της επανυδάτωσης. Ωστόσο, για παιδιά που δεν θηλάζουν, αφυδατωμένα και για ενήλικες, η επανυδάτωση είναι η πρώτη προτεραιότητα και μπορεί να επιτευχθεί σε 2 έως 4 ώρες.

Μια συνταγή για πόσιμο υγρό ως μέτρο επανυδάτωσης στο σπίτι είναι η ανάμειξη 1 κουταλάκι του γλυκού αλάτι, 8 κουταλάκια του γλυκού ζάχαρη, 1 λίτρο καθαρού πόσιμου νερού ή νερού που έχει βράσει και μετά έχει κρυώσει. Ωστόσο, υπάρχει στο εμπόριο μεγάλη ποικιλία σε συμπληρώματα διατροφής με ηλεκτρολύτες και γλυκόζη. [12]