Κάλιο: Ποιες τροφές το περιέχουν και ποιες είναι ιδιότητές του [Infografic]

Τι είναι το κάλιο;

Το κάλιο είναι ένα μέταλλο που λειτουργεί στο σώμα μας ως ηλεκτρολύτης. Οι ηλεκτρολύτες (κάλιο, νάτριο, μαγνήσιο κλπ) ρυθμίζουν την ισορροπία των υγρών στο σώμα και βοηθούν σε μια σειρά βασικών λειτουργιών, όπως στην πίεση του αίματος, στους καρδιακούς παλμούς, στις μυϊκές συσπάσεις, στα νευρικά σήματα, την πέψη και την ισορροπία του pH (οξύτητα ή αλκαλικότητα).

Το σώμα μας δεν παράγει κάλιο, επομένως είναι σημαντικό να καταναλώνουμε μια σωστή ισορροπία τροφίμων που έχουν κάλιο και άλλους ηλεκτρολύτες. Τροφές πλούσιες σε κάλιο είναι αρκετά φρούτα και τα λαχανικά. Tο μέταλλο δεν αποθηκεύεται στο σώμα μας και άρα η καθημερινή του κατανάλωση είναι απαραίτητη.

Κάλιο: ιδιότητες & οφέλη

Τα οφέλη που παρέχει το κάλιο στον οργανισμό μας είναι ποικίλα και αφορούν, κυρίως, τη διατήρηση της ενδοκυττάριας ισορροπίας των υγρών και την καλή λειτουργία του νευρικού & μυικού συστήματος.

• Ρίχνει την πίεση

Η πιο γνωστή ιδιότητα του καλίου είναι ότι ρίχνει την πίεση του αίματος (ενώ το νάτριο, το οποίο λαμβάνουμε κυρίως από το αλάτι, ανεβάζει την πίεση) [1, 2]. Είναι γνωστό ως “αντίδοτο του νατρίου”, ωστόσο οι περισσότεροι άνθρωποι καταναλώνουν πολύ νάτριο σε σχέση με το κάλιο [3].

Επειδή ρίχνει την πίεση του αίματος, οι μελέτες δείχνουν ότι μειώνει επίσης τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου [4]. Μια διατροφή πλούσια σε κάλιο μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εγκεφαλικού κατά 25%!

• Αποτρέπει την ασβέστωση αρτηριών

Νεότερες έρευνες έχουν δείξει ότι το κάλιο έχει και άλλα θετικά αποτελέσματα εκτός από τη ρύθμιση στη πίεσης, για παράδειγμα, αποτρέπει την ασβέστωση των αρτηριών.

Το ασβέστιο μπορεί ορισμένες φορές να συσσωρευτεί σε μέρη όπου κανονικά δεν πρέπει, όπως οι στεφανιαίες αρτηρίες, ο εγκέφαλος και οι μαστοί -κάτι τέτοιο μπορεί να συμβαίνει λόγω τραυματισμού, μόλυνσης ή αυτοάνοσης διαταραχής. Το φαινόμενο αυτό, που αποκαλείται ασβέστωση, όταν συμβαίνει στις αρτηρίες προκαλεί δυσκαμψία και αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακής νόσου. Μια μελέτη σε ποντίκια έδειξε ότι η επαρκής κατανάλωση καλίου λειτουργεί ως αντίδοτο στην ασβέστωση των αρτηριών [5].

• Πρόληψη οστεοπόρωσης

Άλλα ευρήματα για το κάλιο είναι ότι βοηθά στην πρόληψη της οστεοπόρωσης και των καταγμάτων των οστών [6] καθώς και στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης πέτρας στους νεφρούς [7].

Πόσο κάλιο χρειαζόμαστε;

Οι ειδικοί συστήνουν την ημερήσια κατανάλωση τουλάχιστον 3,400 mg και 2,600 mg καλίου για τους ενήλικες άνδρες και για τις γυναίκες αντίστοιχα. Κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό, οι συστάσεις είναι ελαφρώς αυξημένες (2,900 mg και 2,800 mg). Σε αρκετές περιπτώσεις , μάλιστα, προτείνεται να καταναλώνονται τουλάχιστον 4,700 mg καλίου καθημερινά, για βέλτιστα αποτελέσματα στην υγεία.

Οι φυσιολογικές τιμές καλίου στο αίμα κυμαίνονται μεταξύ 3.5 και 5.0 mEq/L. Χαμηλότερα ποσά υποδηλώνουν υποκαλιαιμία, ενώ μεγαλύτερα υπερκαλιαιμία. Η υποκαλιαιμία αποτελεί την πιο συχνή κατάσταση εκ των δύο.

Τροφές με κάλιο

Από τα πρώτα ερωτήματα που έρχονται στο μυαλό όταν κάποιος έχει διαταραγμένα επίπεδα είναι ποιες τροφές έχουν κάλιο! Θα το βρούμε σε πλήθος τροφίμων και, ιδιαίτερα, σε φρούτα, λαχανικά και ξηρούς καρπούς. Τροφές πλούσιες σε κάλιο είναι οι παρακάτω:

• Αβοκάντο
• Μπανάνες
• Γλυκοπατάτες
• Πατάτες
• Σπανάκι
• Βερίκοκα
• Σταφίδες
• Πεπόνια
• Σύκα
• Χυμοί φρούτων
• Τοματοχυμός
• Παντζάρια
• Σπαράγγια
• Αγκινάρες
• Δαμάσκηνα
• Χουρμάδες
• Γάλα
• Γιαούρτι

Υποκαλιαιμία: συμπτώματα

Η έλλειψη καλίου στον οργανισμό ονομάζεται υποκαλιαιμία και συνήθως συμβαίνει λόγω κάποιων παθήσεων. Έχει παρατηρηθεί στο 20% των νοσηλευόμενων ασθενών [8]! Τα συμπτώματα που υποδηλώνουν χαμηλό κάλιο είναι:

• Αλλαγές στην αρτηριακή πίεση
• Αρρυθμίες, αναπνευστική ανεπάρκεια
• Μυϊκές κράμπες
• Υπνηλία
• Ναυτία
• Πολυδιψία, πολυουρία
• Σύγχυση
• Δυσκοιλιότητα

Τι ανεβάζει το κάλιο;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένα επίπεδα καλίου στο αίμα, ο βασικότερος εκ των οποίων είναι η νεφρική νόσος (οξεία ή χρόνια). [9]

Οι υγιείς νεφροί διατηρούν τα φυσιολογικά επίπεδα καλίου στο σώμα, απομακρύνοντας τις υπερβολικές ποσότητες μέσω των ούρων αλλά αν δεν δουλεύουν σωστά το κάλιο μπορεί να αυξηθεί στο σώμα. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται υπερκαλιαιμία και παρατηρείται σε ορισμένες παθήσεις.

Υψηλό κίνδυνο εμφάνισης υπερκαλιαιμίας διατρέχουν και τα άτομα που έχουν [9]: 

• Καρδιακή ανεπάρκεια
• Διαβήτη τύπου Ι
• Υπέρταση
• Νόσο του Addison
• Κίρρωση του ήπατος
• Οξεία λοίμωξη
• Συστηματικό Ερυθηματώδη Λύκο
• Μεταβολική οξέωση

Αυξημένο κάλιο στο αίμα μπορεί, επίσης, να παρουσιαστεί σε άτομα που χαρακτηρίζονται από έντονη αφυδάτωση, υπέστησαν βαρύ τραυματισμό ή έχουν εσωτερική αιμορραγία.[9]

Όπως είναι φυσικό, βέβαια, το κάλιο μπορεί να ανέβει και λόγω της διατροφής μας, δηλαδή εξαιτίας υψηλής κατανάλωσης τροφών που το περιέχουν σε μεγάλη ποσότητα. [9]

Επιπλέον, τα υποκατάστατα άλατος που είναι πλούσια σε κάλιο, καθώς και τα διατροφικά συμπληρώματα καλίου ή και ορισμένα συμπληρώματα βοτάνων, είναι πιθανοί παράγοντες για την υπερβολική αύξηση των επιπέδων του στο αίμα.[9]

Τέλος, συχνή αιτία υπερκαλιαιμίας αποτελεί και η λήψη ορισμένων αγωγών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν κάποιες αγωγές που παρουσιάζουν αντιφλεγμονώδη δράση, καθώς και άλλες που αφορούν τα άτομα με αυξημένη αρτηριακή πίεση (αντιυπερτασικά).[9]

Κάλιο: παρενέργειες

Ένα μεγάλο ποσοστό των ατόμων με υπερκαλιαιμία δεν παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα (ασυμπτωματική υπερκαλιαιμία), κάτι που όμως δεν περιορίζει τη σοβαρότητα της κατάστασης, η οποία θα πρέπει να αντιμετωπίζεται το συντομότερο δυνατόν. [9]

Παρότι είναι απαραίτητο για την εύρυθμη λειτουργία ολόκληρου του οργανισμού, είναι πολύ σημαντικό να διατηρούνται τα επίπεδά του εντός του επιθυμητού εύρους.

Τα πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα που παρουσιάζουν τα άτομα με υπερκαλιαιμία (ήπια έως μέτρια), είναι τα εξής [9]: 

• Αρρυθμίες
• Μυϊκή αδυναμία
• Έντονη κόπωση
• Αίσθημα παλμών
• Ζάλη
• Ναυτία
• Διάρροια
• Κοιλιακός πόνος

Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να παρατηρηθεί δυσκολία στην αναπνοή, στηθάγχη, μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα, έντονες εναλλαγές στη διάθεση (ευερεθιστότητα) και λιποθυμία. 

Τέλος, μη άμεση αντιμετώπιση της υπερκαλιαιμίας μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές για την υγεία επιπλοκές, όπως παράλυση και καρδιακό επεισόδιο. 

Πώς πέφτει το κάλιο;

Το υψηλό κάλιο αντιμετωπίζεται με διάφορους τρόπους, τόσο απλούς (π.χ. διατροφική διαχείριση) όσο και πιο σύνθετους, που αφορούν τις πιο επείγουσες καταστάσεις. [10]

Όταν εντοπιστεί ιδιαίτερα αυξημένο κάλιο στο αίμα, ο θεράποντας ιατρός μπορεί να προβεί σε χορήγηση ουσιών, όπως η ινσουλίνη, το διττανθρακικό νάτριο και το γλυκονικό ασβέστιο, ενώ μπορεί να χρειαστεί και αιμοκάθαρση για την απομάκρυνση της πλεονάζουσας ουσίας.[10]

Μπορεί, επίσης, να ζητηθεί αλλαγή σε τυχόν αγωγή που λαμβάνει ο ασθενής και να προταθεί, για παράδειγμα, η λήψη διουρητικών που απομακρύνουν το κάλιο ή/και δεσμευτών καλίου (potassium binders). [10]

Επίσης, από τα πρώτα που αναρωτιέται κανείς είναι “τι πρέπει να τρώω όταν έχω υψηλό κάλιο”. Έτσι,  όσον αφορά την καθημερινή διατροφή, συστήνεται να αποφεύγονται τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε αυτό (π.χ. φρούτα με κάλιο) και να προτιμώνται όσα περιέχουν μικρότερες ποσότητες αυτού (π.χ. μήλο, αχλάδι, μούρα). [11]

Σημαντικό είναι, φυσικά, να περιορίζεται και η κατανάλωση ροφημάτων με σημαντική ποσότητα αυτού, όπως είναι ο καφές, οι χυμοί φρούτων, το γάλα, η μπύρα και το κρασί. 

Προτείνεται, επίσης, τα φυτικά τρόφιμα πλούσια σε αυτό (π.χ. πατάτες, παντζάρια, σπανάκι) να βράζονται καλά, με το νερό βρασμού να ανανεώνεται τακτικά και να μη χρησιμοποιείται για την παρασκευή ζωμού ή σάλτσας μετέπειτα. Έτσι, απομακρύνεται σημαντική ποσότητα καλίου.

Καλή συμβουλή αποτελεί και η αποφυγή του τοματοπελτέ και η προτίμηση, αντίστοιχα, της φρέσκιας ντομάτας για την παρασκευή των γευμάτων, καθώς περιέχει σημαντικά λιγότερο κάλιο από την σάλτσα ή τον πουρέ ντομάτας που βρίσκουμε στο εμπόριο. [11]

Ασφαλή και θρεπτική επιλογή για κατανάλωση αποτελούν οι πρωτεϊνούχες τροφές, όπως τα αυγά, τα ψάρια, τα θαλασσινά και το κρέας (λευκό και κόκκινο), οι οποίες έχουν σχετικά χαμηλό κάλιο.[11]

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι τα άτομα με υπερκαλιαιμία, που λαμβάνουν υποκατάστατα άλατος ή διατροφικά συμπληρώματα που περιέχουν συγκεκριμένα βότανα (π.χ. τσουκνίδα, ταραξάκο, alfalfa, horsetail), θα πρέπει να διακόψουν τη λήψη των συγκεκριμένων σκευασμάτων.

Με λίγη προσοχή και με την κατάλληλη καθοδήγηση από τους ειδικούς υγείας, το κάλιο μπορεί να διατηρηθεί σε ιδανικά επίπεδα, ώστε να συνεχίσει να βοηθά τον οργανισμό μας να λειτουργεί όπως πρέπει!

Στο Vita4you.gr θα βρείτε συμπληρώματα με κάλιο!