Βαλεριάνα: ιδιότητες, δοσολογία & παρενέργειες

Η χώρα μας διαθέτει αξιοζήλευτα μεγάλη ποικιλία σε βότανα με θεραπευτικές ιδιότητες, με αποτέλεσμα να υπάρχει κάποιο, σχεδόν για κάθε μας πρόβλημα!

Η βαλεριάνα είναι το βότανο που έρχεται συνήθως στο μυαλό μας, όταν αντιμετωπίζουμε προβλήματα στον ύπνο, νευρικότητα ή στρες λόγω της έντονης καθημερινότητας. Το συγκεκριμένο βότανο, όμως, κρύβει και άλλες ιδιότητες και αξίζει να το μελετήσουμε εκτενώς.

Τι είναι η βαλεριάνα;

Η βαλεριάνα ή valerian (Valeriana officinalis) είναι ένα πολυετές φυτό της οικογένειας Valerianaceae, για τη φαρμακευτική χρήση του οποίου υπάρχουν αναφορές ήδη από την αρχαία Ελλάδα, όπου το χρησιμοποιούσαν ως υπναγωγό και ηρεμιστικό. [1][2]

Είναι αυτοφυές στη χώρα μας, ενώ ευδοκιμεί και σε πολλές χώρες της Ευρώπης, της Ασίας και της Αμερικής. Μπορεί να ξεπεράσει σε ύψος το ένα μέτρο (έως 1.5 m) και ανθοφορεί στα τέλη της άνοιξης και μέχρι τον Αύγουστο, παρουσιάζοντας υπέροχα λευκά-ροζ άνθη.

Αν και με τη μορφή που το βρίσκουμε στη φύση είναι άοσμο, η αποξηραμένη ρίζα του – όπου και εντοπίζονται τα σημαντικότερα δραστικά συστατικά του – διαθέτει ένα έντονο άρωμα που οι περισσότεροι δεν βρίσκουν και πολύ ευχάριστο.

Τι ιδιότητες έχει η βαλεριάνα;

Τα σημαντικότερα και πιο μελετημένα οφέλη του βοτάνου αφορούν την αντιμετώπιση διαταραχών του ύπνου και την ανακούφιση από το στρες και άλλες νευρολογικές διαταραχές. Είναι πολύ πιθανό να βοηθήσει, μεταξύ άλλων, τα άτομα με ήπια έως μέτρια αϋπνία, άγχος, OCD (ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή), υπερκινητικότητα και Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών (RLS).

Επιπλέον, έχει μελετηθεί και για το πιθανό της όφελος στα δυσάρεστα συμπτώματα της περιόδου, της εμμηνόπαυσης και του προεμμηνορυσιακού συνδρόμου, ενώ διερευνάται και η συμβολή της σε περιπτώσεις πίεσης και ταχυκαρδίας.

Αϋπνία

Η χρήση της ως φυτικό βοήθημα για διαταραχές του ύπνου, είναι ίσως και η πιο συχνή και ευρέως μελετημένη. Το βότανο διαθέτει καλή ανεκτικότητα και συστήνεται να χρησιμοποιείται για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα (π.χ. 4-8 εβδομάδες), για βέλτιστα αποτελέσματα. [1][2]

Από πλήθος ερευνών έχει φανεί πως μπορεί να βοηθήσει τα άτομα με ήπια και μέτρια αϋπνία, σε δόσεις από 300 έως και 1410 mg ημερησίως. [1][2]

Οφέλη από τη λήψη της αφορούν και περιπτώσεις όπου λαμβάνεται συνδυαστικά με άλλα βότανα που προάγουν τη χαλάρωση και βοηθούν στον ύπνο (π.χ. λυκίσκος, πασσιφλόρα, χαμομήλι, μελισσόχορτο). Είναι επίσης γνωστός ο συνδυασμός βαλεριάνα και μελατονίνη. [1][2]

Άγχος

Από την άλλη πλευρά, η χρήση του βοτάνου ως αγχολυτικό απαιτεί περαιτέρω μελέτη, όσον αφορά το όφελος, τη συνιστώμενη δοσολογία και τη διάρκεια λήψης. [2][3]

Σύμφωνα, όμως, με αρκετές μελέτες, φαίνεται πως η βαλεριάνα κατευνάζει τα αισθήματα άγχους και είναι ωφέλιμη σε αρκετές παθολογικές καταστάσεις που σχετίζονται με το νευρικό σύστημα. [2]

Το όφελος αποδίδεται κατά κύριο λόγο στη δράση του βαλερενικού οξέος και στην αυξημένη διαθεσιμότητα του νευροδιαβιβαστή GABA που προκύπτει στον οργανισμό και, ιδιαίτερα, στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Το GABA (γ-αμινοβουτυρικό οξύ) συμβάλλει στη χαλάρωση και στην ανακούφιση από το άγχος. [2][3]

Εμμηνόπαυση

Η λήψη βαλεριάνας, αν και πιο γνωστή για το όφελός της στον ύπνο, έχει φανεί από ορισμένες μελέτες πως μπορεί να βοηθήσει και στην ανακούφιση από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, όπως είναι οι εξάψεις και το άγχος. [2][4]

Σύμφωνα με μία μελέτη, δίμηνη λήψη του βοτάνου από εμμηνοπαυσιακές γυναίκες οδήγησε σε σημαντική μείωση της συχνότητας εξάψεων, συγκριτικά με γυναίκες που έλαβαν εικονικό φάρμακο (placebo). [4]

Προεμμηνορυσιακό Σύνδρομο

Πέρα από το όφελος που αναφέρθηκε για τις γυναίκες στην εμμηνόπαυση, οι ιδιότητες της βαλεριάνας φαίνεται να ωφελούν και τις γυναίκες με Προεμμηνορυσιακό Σύνδρομο (PMS). [5]

Η συγκεκριμένη κατάσταση συνοδεύεται από ποικιλία συμπτωμάτων, όπως εναλλαγές στη διάθεση, ευερεθιστότητα, κατάθλιψη, μετεωρισμό (φούσκωμα), ευαισθησία στο στήθος, άγχος, κόπωση. Σύμφωνα με μελέτη, το εκχύλισμα της ρίζας (valerian root) μπορεί να μειώσει τα συναισθηματικά, σωματικά και συμπεριφορικά συμπτώματα του PMS. [5]

Σε τι μορφές θα τη βρούμε;

Μπορεί να καταναλωθεί τόσο ως τσάι ή αφέψημα (ρόφημα βαλεριάνας), όσο και με τη μορφή διατροφικού συμπληρώματος (χάπια ή σταγόνες). Παράλληλα, δεν είναι λίγοι και αυτοί που την προτιμούν στην αρχική της μορφή ως φυτό και την προσθέτουν στη σαλάτα τους!

Το μέρος του βοτάνου που χαρακτηρίζεται ως το πιο ευεργετικό και χρησιμοποιείται στα συμπληρώματα διατροφής αλλά και στα φακελάκια για τσάι, είναι η ρίζα βαλεριάνας (valerian root). [1][2]

Τα διατροφικά συμπληρώματα που κυκλοφορούν είναι συχνά τιτλοδοτημένα σε βαλερενικό οξύ (valerenic acid) και έχουν μία από τις παρακάτω μορφές: [1][2]

• δισκία
• κάψουλες
• βάμμα
• καραμέλες

Σε κάθε περίπτωση, η περιεκτικότητα στο βότανο μπορεί να ποικίλλει και οι οδηγίες που αφορούν τη δόση και τον τρόπο λήψης να διαφέρουν. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει πάντοτε να ακολουθούνται οι αναγραφόμενες οδηγίες   ή η συμβουλή ενός επαγγελματία υγείας.

Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί πως συχνά βρίσκουμε συμπληρώματα ή τσάι που περιέχουν έναν συνδυασμό βοτάνων, μεταξύ των οποίων και βαλεριάνα, τα οποία φαίνεται να παρουσιάζουν συνεργιστική δράση και να βελτιστοποιούν το όφελος στον οργανισμό. Τέτοια βότανα, όπως αναφέρθηκε, είναι ο λυκίσκος (hops), η πασσιφλόρα (passion flower) και το μελισσόχορτο (lemon balm). [2]

• Πώς γίνεται το τσάι βαλεριάνας;

Σε περίπτωση που έχετε στο σπίτι σας φακελάκια για την παρασκευή τσαγιού, συστήνεται να ακολουθήσετε τις προτεινόμενες οδηγίες παρασκευής που αναγράφονται στη συσκευασία.

Εάν έχετε αποξηραμένη ρίζα, που ενδείκνυται για να φτιάξετε αφέψημα βαλεριάνας, αυτό που προτείνεται συνήθως είναι η χρήση 2-3 gr για να παρασκευάσετε ένα φλιτζάνι των 300 ml περίπου.

Αρχικά, βράζετε το νερό και αφού το αποσύρετε από τη φωτιά, περιμένετε για λίγα δευτερόλεπτα. Αυτό προτείνεται, καθώς το βραστό νερό μπορεί να μειώσει τη δραστικότητα του βοτάνου. Στη συνέχεια, ρίχνετε το νερό και περιμένετε για 10-15 λεπτά μέχρι να είναι έτοιμο. [1]

Προσοχή: Μην περιμένετε για ώρα μέχρι να το καταναλώσετε, καθώς θα γίνεται ολοένα και λιγότερο αποτελεσματικό. Ιδανικά, καταναλώστε το αμέσως μετά την παρασκευή του.

Εάν το λαμβάνετε ως βοήθημα για τον ύπνο, τότε συστήνεται η λήψη του να γίνεται από 30 λεπτά έως 2 ώρες πριν από την επιθυμητή ώρα κατάκλισης. [1]

Πόσο συχνά μπορώ να παίρνω βαλεριάνα;

Εκτός και αν υπάρχει κάποια αντένδειξη για τη λήψη της, η βαλεριάνα είναι ένα βότανο που μπορεί να καταναλώνεται καθημερινά, τόσο με τη μορφή αφεψήματος όσο και με τη μορφή διατροφικού συμπληρώματος. [1][2]

Αυτό προϋποθέτει, φυσικά, να καταναλώνονται οι προτεινόμενες ημερήσιες δόσεις, ανάλογα με την ανάγκη για την οποία λαμβάνεται (π.χ. αϋπνία, άγχος, εμμηνόπαυση).

Βέβαια, η ασφάλεια του βοτάνου – ως φυτικό βοήθημα καθημερινής χρήσης – έχει μελετηθεί για χρονικό διάστημα έως 28 ημερών. Συνεπώς, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να αφορούν τη μακροχρόνια λήψη του. [1][2]

Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι τα θετικά αποτελέσματα από την κατανάλωση βαλεριάνας παρατηρούνται είτε άμεσα, είτε και μετά από 1-2 εβδομάδες, κάτι το οποίο διαφέρει από άτομο σε άτομο και, φυσικά, ανάλογα με την προσλαμβανόμενη δόση.

Βαλεριάνα: παρενέργειες & αντενδείξεις

Η βαλεριάνα είναι ένα γενικά ασφαλές βότανο, εφόσον καταναλώνεται στις συνιστώμενες ανά περίπτωση ποσότητες, ενώ σπανίως αναφέρονται παρενέργειες από τη λήψη της. [1][2]

Υπάρχουν, όμως, ορισμένες ομάδες ατόμων που είναι καλό να αποφεύγουν τη λήψη της. Συγκεκριμένα, συστήνεται να αποφεύγεται κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό, καθώς δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να υποστηρίζουν το κατά πόσο είναι ασφαλής. Το ίδιο ισχύει και για τα μικρά παιδιά, ιδίως όσα είναι κάτω των 3 ετών. [1][2]

Όσον αφορά τα μεγαλύτερα παιδιά και τους εφήβους, η κατανάλωση βαλεριάνας θα πρέπει να γίνεται μετά από έγκριση και υπό την καθοδήγηση γιατρού. [1][2]

Επιπλέον, το συγκεκριμένο βότανο μπορεί να αλληλεπιδράσει με ορισμένες φαρμακευτικές αγωγές (αντικαταθλιπτικά, ηρεμιστικά, αναλγητικά, αντιπηκτικά, αντιβιοτικά), με αποτέλεσμα να αντενδείκνυται η παράλληλη λήψη τους, ενώ συστήνεται επίσης να μη λαμβάνεται παράλληλα με αλκοόλ και να διακόπτεται η λήψη τουλάχιστον 2 εβδομάδες πριν από προγραμματισμένο χειρουργείο. [1][2]

Οι πιο κοινές παρενέργειες που έχουν αναφερθεί από την κατανάλωσή της, κυρίως σε περίπτωση λήψης μεγάλων ποσοτήτων, είναι οι εξής: [1][2]

• Πονοκέφαλος
• Ζαλάδα
• Γαστρεντερικά προβλήματα (πόνος στο στομάχι, ναυτία, διάρροια)
• Ατονία
• Υπνηλία μέσα στη μέρα
• Αρρυθμίες
• Ευερεθιστότητα
• Αϋπνία
• «Ζωντανά» όνειρα (vivid dreams)
• Μεταλλική γεύση
• Ξηροστομία
• Δυσκολία στην όραση

Τέλος, λόγω της χαλαρωτικής δράσης του βοτάνου, συστήνεται να αποφεύγεται η οδήγηση και ο χειρισμός μηχανημάτων μετά την κατανάλωσή του, για απόλυτη ασφάλεια.

Αξίζει να αναφερθεί, ακόμη, πως ορισμένα άτομα που λάμβαναν μεγάλες δόσεις για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, παρατήρησαν συμπτώματα στέρησης (εθισμός) και για το λόγο αυτό προτείνεται η διακοπή λήψης του βοτάνου να γίνεται σταδιακά. [1]

Εν κατακλείδι, γίνεται εμφανές πως το πολύτιμο αυτό βότανο μπορεί να ληφθεί με διάφορους τρόπους και σε πολλές διαφορετικές περιπτώσεις, αλλά είναι σημαντικό να είμαστε προσεκτικοί με τον τρόπο λήψης της και να έχουμε βεβαιωθεί πως είναι κατάλληλη για την περίπτωσή μας!

Γενικά, πρόκειται για ένα από τα πιο διαδεδομένα βότανα που φημίζεται για την αποτελεσματικότητά του!

Στο Vita4you.gr θα βρείτε μεγάλη ποικιλία σε προϊόντα με βαλεριάνα.