Μελατονίνη: H ορμόνη του ύπνου!

H μελατονινη είναι μια ορμόνη που εκκρίνεται από έναν ενδοκρινή αδένα του εγκεφάλου που ονομάζεται επίφυση. Στον άνθρωπο, ο κύριος ρόλος της είναι να διεγείρει και ρυθμίζει το κύκλο του ύπνου καθώς και πολλές βιοχημικές λειτουργίες μέσω της ρύθμισης του κιρκαδιανού ρυθμού. Χάρη στην παραπάνω ιδιότητα, ονομάστηκε και ορμόνη του ύπνου ενώ επιπλέον χαρακτηρίζεται από αγχολυτικές ιδιότητες.

Τρόφιμα – φυσικές πηγές μελατονίνης

Η μελατονίνη δεν παράγεται μόνο από ζωικούς αλλά και από φυτικούς οργανισμούς. Φυσικές πηγές αποτελούν τα κεράσια, οι ντομάτες, το ελαιόλαδο, το κρασί, η μπύρα, τα σταφύλια, τα καρύδια, τα αμύγδαλα η μουστάρδα, το καλαμπόκι και η τζιντζερόριζα.

Τρόπος δράσης

Παρόλο που η έννοια του χρόνου στο σώμα δεν είναι όπως ακριβώς τη μετράμε με το ρολόι μας, ο οργανισμός έχει το δικό του εσωτερικό ρολόι που ρυθμίζει τις ώρες που θα ξυπνήσουμε, που θα κοιμηθούμε ή που θα γίνουν διάφορες βιοχημικές αντιδράσεις. Αυτό το βιολογικό ρολόι (κιρκαδιανό σύστημα ή κιρκαδιανός ρυθμός – circadian rhythm) ρυθμίζεται από τη δράση ορισμένων ορμονών μεταξύ αυτών και η μελατονίνη.

Στη βιοσύνθεση της ορμόνης στην επίφυση συμμετέχει ως δομικό στοιχείο το απαραίτητο αμινοξύ τρυπτοφάνη καθώς και η σεροτονίνη. Η έκκριση μελατονίνης γίνεται σταδιακά και ξεκινάει από την ώρα που αρχίζει να νυχτώνει, καθώς το σκοταδι πυροδοτεί την παραγωγής της, κορυφώνεται αργά μέσα στη νύχτα και στη συνέχεια σταδιακά μειώνεται μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Αποτελεί μια φωτοευαίσθητη ορμόνη, που ανάλογα την ώρα που νυχτώνει μπορεί να αλλάξει και η ώρα που ξεκινάει και τελειώνει η δράση της (χειμώνας και καλοκαίρι).

Η έκκριση μελατονίνης προκαλεί μια σειρά από χημικές αλλαγές στο στον οργανισμό προκαλώντας έτσι την υπνηλία. Συγκεκριμένα, μειώνει τη θερμοκρασία του σώματος, την αρτηριακή πίεση και διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα, προάγοντας σταδιακά την χαλάρωση, την ηρεμία και τον ύπνο.

Πότε διαταράσσεται η έκκριση της

Η έκκριση μελατονίνης διαφοροποιείται ανάμεσα στις ηλικιακές ομάδες, με τους έφηβους να μπορούν να κοιμούνται αργότερα και να ξυπνούν επίσης αργότερα ενώ στα ηλικιωμένα άτομα παρουσιάζει μια δραματική μείωση.

Γενικά παράγοντες – καταστάσεις που μπορεί να επηρεάσουν την παραγωγή μελατονίνης και να επιβαρύνουν την ποιότητα του ύπνου είναι:

• Γήρας
• Κυκλικό ωράριο εργασίας
• Αλκοολισμός
• Εκφύλιση του κεντρικού νευρικού συστήματος
• Διαβητική νευροπάθεια
• Ορισμένοι τύποι καρκίνου
• Νόσος Alzheimer
• Ορισμένα φάρμακα (β-αποκλειστές, αντικαταθλιτικά φάρμακα, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη)

Δράσεις και ιδιότητες

Όπως και οι περισσότερες ορμόνες, έτσι και η μελατονίνη έχει πολλές δράσεις στον οργανισμό με αποτέλεσμα, η διαταραχή της διαδικασίας έκκρισής της να προκαλεί μια σειρά από μεταβολές και παθολογικές καταστάσεις. Συμπληρώματα μελατονίνης έρχονται να βοηθήσουν στην αποκατάσταση των επιπέδων της, ενεργοποιώντας και βοηθώντας το βιολογικό ρολόι να “χτυπάει” καλύτερα.

Αυπνία & jet lag

Ο επαρκής και ποιοτικός ύπνος είναι απαραίτητος για τη συνολική υγεία του οργανισμού. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η λήψη συμπληρωμάτων μελατονίνης βοηθά σημαντικά στην καλύτερη ποιότητα ύπνου, μειώνουν το χρόνο που απαιτείται μέχρι την έλευση του ενώ βοηθούν και στη μεγαλύτερη διάρκεια του. Άτομα που ωφελούνται είναι όσα πάσχουν από αυπνία και διαταραχές του ύπνου (νυχτερινές αφυπνίσεις) είτε λόγω του τρόπου ζωής, όπως στρεσογόνα γεγονότα, ή λόγω φυσιολογικής γήρανσης.

Επιπλέον πολλές μελέτες έδειξαν ότι τα άτομα που έχουν νυχτερινές βάρδιες ή κυκλικό ωράριο επωφελούνται από τη λήψη συμπληρωμάτων μελατονίνης καθώς βελτιώνεται η διάρκεια και η ποιότητα του ύπνου ακόμη και κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ομοίως, βοηθά τόσο στην πρόληψη αλλά και μείωση του jet lag που παρατηρείται σε άτομα που κάνουν πολύωρες πτήσεις σε διαφορετικές ζώνες ώρας, καθώς βοηθά το βιολογικό ρολόι να προσαρμοστεί γρηγορότερα στις αλλαγές της ώρας.

Αντιοξειδωτική και αντιγηραντική δράση

Πολύ σημαντικές είναι και οι αντιοξειδωτικές και αντιγηραντικές ιδιότητες που έχει ως μόριο, εξουδετερώνοντας τη δράση των ελευθέρων ριζών. Ασκεί προστασία των κυττάρων ενάντια σε οξειδωτικές βλάβες γι’ αυτό και σε ένα βαθμό ασκεί καρδιαγγειακή προστασία ενώ ακόμη κινητοποιεί την παραγωγή αντιοξειδωτικών ενζύμων.

 Λόγω της χημικής δομής του μορίου της μπορεί εύκολα να διεισδύει στα κύτταρα και ιδιαίτερα στα εγκεφαλικά, καθώς διαπερνά τον αιματο-εγκεφαλικό φραγμό, ιδιότητα που δεν έχουν άλλα αντιοξειδωτικά μόρια. Με αυτόν τον τρόπο προστατεύει τα κύτταρα και νεύρα του εγκεφάλου από εκφύλιση λόγω οξειδωτικού stress.

Νόσος Alzheimer & μνήμη

Η πλειοψηφία των νευροεκφυλιστικών ασθενειών οφείλεται στο οξειδωτικό stress. Πολλές μελέτες διερεύνησαν το ρόλο της μελατονίνης στη νόσο Alzheimer και στην άνοια, καθώς φαίνεται πως έχει νευροπροστατευτικές ιδιότητες.

Συγκεκριμένα έχει φανεί πως άτομα που πάσχουν από Alzheimer πάσχουν παράλληλα από διαταραχές του ύπνου και σύγχυση. Λήψη συμπληρωμάτων μελατονίνης βελτίωσε τις παραπάνω καταστάσεις ενώ φάνηκε πως βελτίωσε τη μνήμη ή/και καθυστέρησε την έκπτωση της γνωστικής τους λειτουργίας. Ο τρόπος που δρα είναι ότι προστατεύει τα νευρικά κύτταρα από νέκρωση, από την τοξική δράση του β-αμυλοειδούς (ουσία που συσσωρεύεται στα εγκεφαλικά κύτταρα σε όσους πάσχουν από τη νόσο Alzheimer) καθώς και από άλλες νευρικές αλλοιώσεις.

Κατάθλιψη και ψυχικές νόσοι

Πολλές μελέτες υποδεικνύουν τη συμμετοχή της μελατονίνης σε διάφορες ψυχοπαθολογικές καταστάσεις, όπως είναι η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή κ.α.. Οι ψυχικές αυτές νόσοι χαρακτηρίζονται από απορρύθμιση και διαταραχή του κιρκαδιανού ρυθμού, δηλαδή του βιολογικού ρολογιού. Η λήψη συμπληρωμάτων φαίνεται, με τα μέχρι πρόσφατα δεδομένα, ότι βοηθά στη αντιμετώπιση της εποχιακής κατάθλιψης καθώς και σε συναισθηματικής φύσεως διαταραχές.

Ημικρανίες & πονοκέφαλοι

Ευεργετικά αποτελέσματα φαίνεται να έχει ακόμη και στη μείωση πονοκεφάλων και ημικρανιών, κυρίως προληπτικά. Σε ορισμένες μελέτες που έγιναν σε ενήλικες, φάνηκε όφελος και μείωση ακόμη και των εμβοών.

Αρτηριακή πίεση

Καθώς μια από τις φυσιολογικές επιδράσεις της έκκρισης μελατονίνης είναι η μείωση της αρτηριακής πίεσης, βρέθηκε πως η λήψη συμπληρώματος μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της νυχτερινής πίεσης χωρίς να αλλάζει ο καρδιακός ρυθμός, συμβάλλοντας έτσι στην καλύτερη ρύθμισή της.

Παχυσαρκία και μεταβολικό σύνδρομο

Αναφορές αναδεικνύουν το ρόλο της μελατονίνης ακόμη και στη διαχείριση του σωματικού βάρους. Φαίνεται πως ο ορμονικός της ρόλος επεκτείνεται στη ικανότητα θερμογένεσης του οργανισμού και στους μηχανισμούς παραγωγής ενέργειας. Συγκεκριμένα, έρευνες δείχνουν πως παρεμβαίνει στην δράση της ινσουλίνης (ινσουλινοαντίσταση) καθώς και της λεπτίνης, ορμόνη υπεύθυνη για την ενεργειακή πρόσληψη, τη ρύθμιση της όρεξης και την καύση λίπους.

Νεοπλασίες

Υποσχόμενος φαίνεται να είναι ο ρόλος της μελατονίνης ακόμη και σε διάφορους τύπους καρκίνου τόσο όσον αφορά την απόκριση στη θεραπεία, στη μείωση της τοξικότητας των αντικαρκινικών φαρμάκων, στη μείωση του άγχους αλλά και στην επιβίωση γενικότερα.

Άλλες δράσεις

Τα τελευταία χρόνια γίνονται πολλές μελέτες για το ρόλο της ως αντιοξειδωτικό μόριο στη αντιμετώπιση της υπογονιμότητας, ιδιαίτερα στις γυναίκες, στην πρόληψη της τριχόπτωσης και στην ενδυνάμωση του θύλακα της τρίχας καθώς και στην πρόληψη εμφάνισης μικροαγγειακών επιπλοκών του σακχαρώδη διαβήτη, όπως είναι η αμφιβληστροειδοπάθεια.

Δοσολογία & μορφές συμπληρωμάτων

 Συνήθως οι δόσεις κυμαίνονται μεταξύ 0.3-10 mg την ημέρα, όσον αφορά καταστάσεις του ύπνου.

Στο εμπόριο υπάρχει σε συμπληρώματα τόσο βραδείας όσο και άμεση απορρόφησης και δράσης (ταμπλέτες, κάψουλες, υπογλώσσιες καραμέλες, σπρέι). Η άμεση αποδέσμευση συνήθως επιτυγχάνεται με τα υπογλώσσια δισκία και τα σπρέι, ενώ οι καταπινόμενες ταμπλέτες απαιτούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για να δράσουν. Σε κάθε περίπτωση η κορύφωση των επιπέδων της ουσίας στον ορό του αίματος επιτυγχάνεται σε διάστημα περίπου 1 -2 ώρες από τη στιγμή της λήψης.
Ανάλογα το σκεύασμα, λαμβάνεται 30-60 λεπτά πριν την κατάκλιση. Σε πολλά συμπληρώματα συνδυάζεται με πασσιφλόρα, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, αμινοξέα και άλλα ηρεμιστικά βότανα όπως είναι το χαμομήλι και ο λυκίσκος.

Παρενέργειες & αλληλεπιδράσεις

Ως ασφαλές διάστημα λήψης μελατονίνης ορίζονται οι 12 μήνες. Δεν έχουν παρατηρηθεί αξιοσημείωτα συμπτώματα από τη λήψη συμπληρωμάτων μελατονίνης όταν χορηγείται σε χαμηλές δόσεις. Ωστόσο έχουν αναφερθεί ήπιες γαστρεντερικές διαταραχές, όπως είναι η ναυτία, έντονη υπνηλία τις πρωινές ώρες, ευερεθιστότητα, υποθερμία ακόμη και έντονα όνειρα.

Η χρήση συμπληρωμάτων θα πρέπει να αποφεύγεται από παιδιά, εγκύους, θηλάζουσες, άτομα που λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα, β-αποκλειστές για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, υπνωτικά, αντιπηκτικά, αντισυλληπτικά και αντιδιαβητικά φάρμακα. Επιπλέον. να αποφεύγεται η λήψη της παράλληλα με αλκοόλ.

Στο Vita4you μπορείτε να βρείτε μεγάλη ποικιλία συμπληρωμάτων μελατονίνης.