Ομοκυστεΐνη: ο ρόλος της σε καρδιαγγειακά, άνοια & άλλες παθήσεις

Λίγο πολύ όλοι έχουμε ανησυχήσει κάποια στιγμή για τη χοληστερίνη μας. Πλέον, ακόμα και σε πολύ μικρές ηλικίες τα επίπεδά της μπορεί να είναι αρκετά αυξημένα, κάτι που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου στους περισσότερους. Ωστόσο, πλέον υπάρχει πληθώρα ερευνών που υποστηρίζουν ότι ο κίνδυνος είναι πολύ μεγαλύτερος όταν παράλληλα έχουμε αυξημένη ομοκυστεΐνη.

Τι είναι η ομοκυστεΐνη;

Η ομοκυστεΐνη είναι ένα αμινοξύ, με άλλα λόγια ένα δομικό στοιχείο των πρωτεϊνών. Πρόκειται, δηλαδή, για μια ουσία η οποία προκύπτει όταν διασπώνται (κυρίως) οι ζωικές πρωτεΐνες.

Έπειτα, οι βιταμίνες Β12, Β6 και το φυλλικό οξύ διασπούν την ομοκυστεΐνη για να δημιουργήσουν άλλες χημικές ουσίες που χρειάζεται το σώμα σας.(1)

Όταν η τιμή της είναι μεγαλύτερη από τις φυσιολογικές, τότε αυτό αποτελεί παράγοντα για την εμφάνιση καρδιοπάθειας.

Συγκεκριμένα, όταν η ομοκυστεΐνη αίματος είναι αυξημένη μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων. Ο οργανισμός μας στην προσπάθειά του να τις επιδιορθώσει, εναποθέτει σε εκείνα τα σημεία χοληστερόλη και ως αποτέλεσμα δημιουργείται η αθηρωματική πλάκα, αποφράσσονται τα αγγεία και τελικά οδηγούμαστε σε βλάβη του καρδιακού μυός.

Χωρίς θεραπεία, η αυξημένη ομοκυστεΐνη αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικό και άνοια.(1)

Πώς λειτουργεί η ομοκυστεΐνη;

Όταν αλληλεπιδρά με τις βιταμίνες Β, η ομοκυστεΐνη μετατρέπεται σε δύο ουσίες:

• Μεθειονίνη: ένα απαραίτητο αμινοξύ με αντιοξειδωτική δράση, που συμμετέχει στη σύνθεση πρωτεϊνών.
• Κυστεΐνη; ένα μη απαραίτητο αμινοξύ που συντίθεται από τη μεθειονίνη. Βοηθά στη μείωση των φλεγμονών και και την ηπατική υγεία, ενώ αυξάνει την ενδοκυτταρική επικοινωνία στα κύτταρα του ανοσοποιητικού.

Ομοκυστεΐνη: φυσιολογικές τιμές και εξέταση

Οι τιμές της ομοκυστεΐνης αίματος, ελέγχονται μέσω εργαστηριακών εξετάσεων (αιματολογική εξέταση). Ο γιατρός μπορεί να προτείνει στον ασθενή να υποβληθεί στη συγκεκριμένη εξέταση, όταν διαπιστωθεί ανεπάρκεια φυλλικού οξέος και βιταμινών του συμπλέγματος Β, όταν αυτός βρίσκεται σε αυξημένο κίνδυνο καρδιοπάθειας, ή όταν κρίνεται απαραίτητο, σύμφωνα με το ιατρικό ιστορικό του.

Η προετοιμασία πριν την εξέταση είναι απλή. Απαιτείται νηστεία από φαγητό και ποτό για 8 έως 12 ώρες.

Φυσιολογικά, οι τιμές ομοκυστεΐνης κυμαίνονται μεταξύ 5 έως 15 μικρογραμμομόρια ανά λίτρο (mcmol/L). Εάν τα επίπεδά της είναι πάνω από 50 mcmol/L, η περίσσεια μπορεί να προκαλέσει ζημιά στο εσωτερικό των αρτηριών.

Ποια τα συμπτώματα της αυξημένης ομοκυστεΐνης;

Η ίδια η υπερομοκυστεϊναιμία συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα σε ενήλικες, αν και μπορεί να προκαλέσει στα παιδιά. Εάν εμφανιστούν, το πιθανότερο είναι τα συμπτώματα να σχετίζονται με την έλλειψη των επιμέρους Βιταμινών Β (φυλλικό οξύ, Βιταμίνη Β12, Βιταμίνη Β6). Συγκεκριμένα, πρόκειται για:

• Κόπωση
• Δυσκολία στη συγκέντρωση
• Χλωμή επιδερμίδα
• Αίσθημα πίεσης ή μυϊκής αδυναμίας
• Παλμοί της καρδιάς
• Πόνος στο στήθος ή άλλα σημάδια καρδιακής νόσου
• Νευρολογικά συμπτώματα όπως μούδιασμα ή τσούξιμο στα άκρα

Η υψηλή ομοκυστεΐνη (υπερομοκυστεϊναιμία) μπορεί επίσης να οδηγήσει σε δημιουργία θρόμβων αίματος ή σε απόφραξη των αιμοφόρων αγγείων. Η αρτηριακή βλάβη ή οι θρόμβοι αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής.

Ομοκυστεΐνη και θυρεοειδής

Αρκετές παθήσεις, μια εκ των οποίων και η θυρεοειδική δυσλειτουργία πιστεύεται ότι σχετίζονται με μέτρια αυξημένες συγκεντρώσεις ομοκυστεΐνης. (3)

Σύμφωνα με μια έρευνα, οι θυρεοειδικές ορμόνες αναγνωρίστηκαν ως καταβολικές και ρύθμιζαν διάφορες διαδικασίες του μεταβολισμού. Ο μεταβολισμός της ομοκυστεΐνης μπορεί να επηρεαστεί από τη θυρεοειδική ορμόνη μέσω δύο διαφορετικών οδών.

Αρχικά, η θυρεοειδική ορμόνη θα μπορούσε να επηρεάσει τη δραστηριότητα των ηπατικών ενζύμων που εμπλέκονται στην οδό επαναμεθυλίωσης της ομοκυστεΐνης, της συνθάσης της μεθειονίνης και της μεθυλενο-τετραϋδροφολικό αναγωγάσης.

Επιπλέον, το χαμηλό επίπεδο θυρεοειδικής ορμόνης, πιθανόν μειώνει τον ρυθμό σπειραματικής διήθησης οδηγώντας σε αυξημένα επίπεδα κρεατινίνης και ομοκυστεΐνης.

Η μελέτη έδειξε ότι, ακόμη και σε άτομα με φυσιολογικές θυρεοειδικές ορμόνες και TSH, η λειτουργία του θυρεοειδούς μπορεί να επηρεάσει τον μεταβολισμό της ομοκυστεΐνης, οδηγώντας σε υπερομοκυστεϊναιμία. (4)

Σύμφωνα με τα παραπάνω, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι η ομοκυστεΐνη μπορεί να εμπλέκεται στη συσχέτιση μεταξύ της λειτουργίας του θυρεοειδούς και της αθηροσκλήρωσης, ακόμη και σε ευθυρεοειδικά άτομα (άτομα με φυσιολογικές τιμές θυρεοειδικών ορμονών).

Ομοκυστεΐνη και θρομβοφιλία

Η υπερομοκυστεϊναιμία είναι ένας καθιερωμένος παράγοντας κινδύνου για φλεβική θρόμβωση. Ο παράγοντας V Leiden έχει αναφερθεί ότι ενισχύει τον θρομβωτικό κίνδυνο που σχετίζεται με σοβαρή υπερομοκυστεϊναιμία, καθώς αντιπροσωπεύεται περισσότερο σε θρομβωτικούς ασθενείς με ομοκυστινουρία, σε σύγκριση με ασθενείς χωρίς ιστορικό θρόμβωσης.

Τα αποτελέσματα που αφορούν την αλληλεπίδραση μεταξύ μέτριας υπερομοκυστεϊναιμίας και κληρονομικών θρομβοφιλικών παραγόντων (π.χ. παράγοντας V Leiden, μετάλλαξη προθρομβίνης G20210A), είναι αντιφατικά.

Ο σχετικός κίνδυνος για φλεβική θρόμβωση έχει αναφερθεί ότι είναι αυξημένος 10 έως 50 φορές σε ασθενείς που φέρουν υπερομοκυστεϊναιμία και κληρονομική θρομβοφιλία σε σύγκριση με τους φυσιολογικούς μάρτυρες. (5)

Ομοκυστεΐνη και καρδιαγγειακός κίνδυνος

Σύμφωνα με το αποτέλεσμα μιας έρευνας, η ομοκυστεΐνη, η ολική χοληστερόλη, η LDL χοληστερόλη, τα τριγλυκερίδια και η απολιποπρωτεΐνη Β συσχετίστηκαν με καρδιαγγειακό κίνδυνο. Η HDL χοληστερόλη συσχετίστηκε αντιστρόφως με τον κίνδυνο.

Η ομοκυστεΐνη αύξησε τον κίνδυνο που σχετίζεται με όλες τις μετρήσεις λιπιδίων, ενώ αντιθέτως, η χαμηλή χοληστερόλη στο πλάσμα δε φαίνεται να παρέχει προστασία έναντι του κινδύνου που σχετίζεται με την αύξηση της ομοκυστεΐνης στο πλάσμα.(6)

Η υπερομοκυστεϊναιμία, μαζί με την υπερχοληστερολαιμία, μπορεί να οδηγήσει σε επιταχυνόμενη αθηροσκλήρωση στον ασθενή.(7)

Η ομοκυστεΐνη είναι γνωστή ως ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για αθηροσκλήρωση. Η συσχέτιση μεταξύ υπερομοκυστεϊναιμίας και αθηροσκληρωτικής νόσου προτάθηκε για πρώτη φορά πριν από πολλά χρόνια.

Η ομοκυστεΐνη μπορεί να μεσολαβήσει στην καρδιαγγειακή νόσο με διάφορους μηχανισμούς, όπως οι δυσμενείς επιπτώσεις της στο αγγειακό ενδοθήλιο και στα λεία μυϊκά κύτταρα με επακόλουθες αλλοιώσεις στην υποκλινική αρτηριακή δομή και λειτουργία. (8)

Ομοκυστεΐνη και άνοια

Η υψηλή ομοκυστεΐνη στο αίμα δεν συσχετίζονται μόνο με καρδιαγγειακές παθήσεις αλλά και με διαταραχές της γνωστικής λειτουργίας και την άνοια. Έχει βρεθεί ότι η υπερομοκυστεϊναιμία συσχετίζεται με ψύχωση, κατάθλιψη και άλλες ψυχιατρικές διαταραχές. (10),(11)

Σύμφωνα με μελέτη παρατήρησης που δημοσιεύθηκε το Φεβρουάριο του 2023, η αυξημένη ομοκυστεΐνη συνδέθηκε με μειωμένη νευροψυχολογική απόδοση των ασθενών.[14]

Τα αποτελέσματα μιας μελέτης, έδειξαν ότι υπάρχει ισχυρή, διαβαθμισμένη συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων της ολικής ομοκυστεΐνης στο πλάσμα και του κινδύνου άνοιας και νόσου Αλτσχάιμερ. Πιο συγκεκριμένα, μια αύξηση στο επίπεδο της ομοκυστεΐνης στο πλάσμα κατά 5 μmol ανά λίτρο αύξησε τον κίνδυνο για Αλτσχάιμερ κατά 40%! (9)

Ομοκυστεΐνη και εγκυμοσύνη

Στη φυσιολογική εγκυμοσύνη, οι συγκεντρώσεις ομοκυστεΐνης πέφτουν. Σύμφωνα με δημοσιευμένη μελέτη του 2023 (συστηματική ανασκόπηση), βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ των αυξημένων επιπέδων ομοκυστεΐνης και επιπλοκών της εγκυμοσύνης όπως:[13]

• οι πρώιμες αυθόρμητες αποβολές,
• η προεκλαμψία,
• οι περιορισμοί ανάπτυξης του εμβρύου
• και η αποκόλληση του πλακούντα.

Εκτός από το συμπλήρωμα φολικού οξέος, η οποία έχει σαφώς αποδειχθεί ότι μειώνει κατά το ήμισυ τον κίνδυνο ελαττωμάτων του εμβρυϊκού νευρικού σωλήνα, δεν έχουν εντοπιστεί άλλες στρατηγικές σε σχέση με τον μεταβολισμό της ομοκυστεΐνης που θα μειώσει αξιόπιστα τη συχνότητα αυτών των άλλων κοινών μαιευτικών παθολογιών. (12)

Πώς πέφτει η ομοκυστεΐνη;

Διατροφή

Πολλοί αναζητούν τη σωστή διατροφή για ομοκυστεΐνη, καθώς παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση και μείωση των επιπέδων της.

Η κατανάλωση περισσότερων φρούτων και λαχανικών μπορεί να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Καλές πηγές φυλλικού οξέος είναι:.

• Πράσινα φυλλώδη λαχανικά
• Εμπλουτισμένα προϊόντα σιτηρών (π.χ. δημητριακά πρωινού)
• Φακές
• Σπαράγγια
• Φασόλια

Ίσως χρειαστεί να αυξήσετε την ποσότητα των βιταμινών Β6 και Β12 στη διατροφή σας.

Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Β6 είναι:

• Δημητριακά πρωινού
• Πατάτες
• Μπανάνες
• Ρεβίθια
• Κοτόπουλο

Καλές πηγές βιταμίνης Β12 περιλαμβάνουν:

• Γαλακτοκομικά προϊόντα
• Συκώτι
• Βοδινό κρέας
• Μερικά είδη ψαριών

Αποφυγή αλκοόλ

Η ολική ομοκυστεΐνη (tHcy) είναι αυξημένη σε ασθενείς με χρόνιο πρόβλημα αλκοολισμού, ενώ μειώνεται με τη διακοπή του αλκοόλ. Επομένως, ένα ακόμη από τα αρνητικά του αλκοόλ φαίνεται να είναι η αύξηση της ομοκυστεΐνης.

Σύμφωνα με μελέτη παρατήρησης του 2022, βρέθηκε ότι τα άτομα που καταναλώνουν αλκοόλ είχαν μέσα επίπεδα ομοκυστεΐνης αίματος περίπου 25.6 μmol/l, υψηλότερα από τα άτομα που δεν κατανάλωναν αλκοόλ.[15]

Βιταμίνες και συμπληρώματα διατροφής

Η προσαρμογή της διατροφής μπορεί να μην είναι αρκετή για να μειώσει το επίπεδο της ομοκυστεΐνης. Σε αυτή την περίπτωση, ο γιατρός σας μπορεί να σας προτείνει να πάρετε ένα συμπλήρωμα από τα παρακάτω:

• Βιταμίνη Β6
• Βιταμίνη Β12
• Φυλλικό οξύ

Ακόμη καλύτερα, συνδυασμό αυτών μπορείτε να βρείτε σε συμπλήρωμα με σύμπλεγμα βιταμινών Β, ενώ πλέον πολλές εταιρείες βγάζουν εξειδικευμένα συμπληρώματα για ομοκυστεΐνη. Ωστόσο, θα πρέπει να τονίσουμε ότι η αύξηση της πρόσληψης βιταμινών (συμπληρωμάτων) από μόνη της δεν μειώνει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων. Μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο καρδιακής νόσου με:

• Αποφυγή ή διακοπή του καπνίσματος
• Κατανάλωση λιγότερο από 2.300 χιλιοστόγραμμα νατρίου (βασικό συστατικό του αλατιού) ημερησίως
• Άσκηση τουλάχιστον τρεις έως πέντε φορές την εβδομάδα
• Διαχείριση της αρτηριακής σας πίεσης (1)

Είναι λοιπόν θεμιτό να φροντίζουμε να ελέγχουμε τα επίπεδα της ομοκυστεΐνης και να μην διστάζουμε να ζητάμε από το γιατρό μας αυτή την εξέταση.

Συμπέρασμα

Η ομοκυστεΐνη αποτελεί έναν κρίσιμο βιοδείκτη στην καρδιαγγειακή υγεία, τον έλεγχο του οποίου δεν πρέπει να αμελούμε. Υψηλά επίπεδα ομοκυστεΐνης συνδέονται με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο για αρτηριακές βλάβες, καρδιακές παθήσεις, ακόμα και νευρολογικά προβλήματα όπως η άνοια. Είναι απαραίτητη η προσεκτική παρακολούθηση των επιπέδων της μέσω τακτικών εργαστηριακών ελέγχων, ειδικά σε άτομα με υψηλό κίνδυνο καρδιοπάθειας ή με ιστορικό νευρολογικών διαταραχών. Η διατήρηση υγιεινών επιπέδων ομοκυστεΐνης μέσω της διατροφής και ενδεχομένως της λήψης συμπληρωμάτων, σε συνδυασμό με έναν υγιεινό τρόπο ζωής, είναι ουσιώδης για την πρόληψη και τη διατήρηση της υγείας.

Στο Vita4you.gr θα βρείτε μεγάλη ποικιλία σε συμπληρώματα για μείωση της ομοκυστεΐνης.